1- mavzu: psixologiya tarixi fanining predmeti va vazifalari reja

1-MAVZU (davomi): PSIXOLOGIYA TARIXINING METODLARI VA 
MANBALARI 
REJA: 
1.Psixologiya tarixi fan sifatida va psixologiya fanining tadqiqot metodlari. 
2.Qadimgi yozuvlarda psixologik goyalarning yoritilishi 
3. Psixologiya fani haqida sharq manbalari. 

Tayanch so‘z va iboralar: ilmiy tasvirlash, tarixiy-psixologik 
tadqiqotlar, tarixiy va genetik usul, biografik usul, materializm, idealizm, 
upanishadlar, braxman. 
Psixologiya tarixidagi eng katta xavf bu tarixiy materiallarni tasvirlash bilan 
cheklanadigan empirizmdir. Tarixdagi empirizm dalillarga murojaat qilinganligi 
bilan emas, balki tarixiy ilmiy harakatlar oldida ojizlik qilib, ularni tizimga 
sololmaganligi, tushuntira olmaganligi, tekshira olmaganligi tufayli ularning o‘z 
sifati, ilmiy qiymatini yo‘qotib qo‘yishi bilan xavflidir. Tarixiy tadqiqot metod va 
metodikalarining asosiy vazifasi manbalarni qidirib topish, tadqiqot mazmunini 
belgilash, dalil, nazariya, qonun tushunchalaridan iborat o’rganilayotgan 
materiallarni tizimiashtirishdan iboratdir. 
Psixologiya tarixining asosiy metodi o’tmish ilmiy tasvirlash va ularni 
qayta tiklash metodidir. Tiklash muayyan ilmiy konsepsiyalar, muammolar,
metodlarini predmet mantiqiga mos ravishda tarixiy ketma-ketlikda reprospektiv 
qayta tiklash imkonini beradi. Tarixiy tadqiqot yo‘nalishi mavjud ilmiy maktablar 
yordamida shakllanadi, unda asosan arxiv materiallarini о’rganish, izlanish, 
sharhlash, izoh berish, yo'naltirish kabi ilmiy mezonlarga amal qilish muhim 
ahamiyat kasb etadi 
Tabiiyki, psixologiya fanining nuqtai nazari, psixikani o'rganish usullari, 
uning mazmuni o'zgargan. Ushbu o'zgarishlarni tahlil qilish psixologiya tarixini 
o'rganish mavzusi hisoblanadi. 
Tarixiy-psixologik tadqiqotlarda qo'llaniladigan usullar, albatta, umumiy 
psixologiya usullaridan farq qiladi. Psixologiya tarixida psixologiya fanining 
asosiy usullaridan deyarli hech biri - kuzatuv, test yoki eksperimentdan foydalana 

---

olmaysiz. Ushbu usullarni qo'llash sohasi faqat zamonaviy (psixologiya tarixchisi 
uchun) olimlar tor doirasi va hozirgi zamon uchun dolzarb muammolarning 
hozirgi holati bilan cheklangan, psixologiya fanining yoshi asrlar davomida 
o'lchanadi. 
Shuning uchun psixologiya tarixi bilan shug'ullanadigan olimlar o'zlarining 
tadqiqot usullarini ishlab chiqadilar yoki ularni ilm - fan, tarix, sotsiologiya bilan 
bog'liq fanlardan qarz olishadi. Bu usullar nafaqat alohida psixologik yo'nalishning 
rivojlanish tarixini qayta tiklash, balki uni psixologiya fanining umumiy 
kontekstiga, tarixiy vaziyatga va madaniyatga kiritish vazifasiga mos keladi. 
Shunday qilib, psixologiya tarixida