1- mavzu: psixologiya tarixi fanining predmeti va vazifalari reja

---

1- MAVZU: PSIXOLOGIYA TARIXI FANINING PREDMETI VA 
VAZIFALARI 
REJA: 
1.Psixologiya tarixi fanining predmeti
2.Psixologiya tarixi fanining vazifalari 
3.Psixologiya fanining taraqqiyot tarixi va rivojlanish bosqichi 

Tayanch so‘z va iboralar: 
materializm, antikvarizm, prezentizm, 
determinizm, idealizm, tendensiya, bixeviorizm, internalistik, eksternalistik 
ijtimoiy omillar, kategorial yondashish. 
Psixologiya tarixi boshqa fanlar singari qiziqarli va mazmundor bilimlar 
sohasidan iborat. Ushbu fan insoniyat tomonidan hayvonlarga va insonlarga xos 
bo‘lgan psixik hayot hodisalar haqidagi bilimlarning asta-sekin to‘planib borish 
tarixidir. Shuningdek, insonning o‘zi haqidagi bilimlari yig‘ilib, hamda 
chuqurlashtirib borishidir. Biz psixologiya tarixi bilan tanishar ekanmiz, inson va 
hayvonlar psixik hayotini o‘rganishga bo‘lgan intilish kishilik hayotini turli xil 
tarixiy bosqichlarda ularning qanday nazariy va amaliy ehtiyojlari bilan 
bog‘langanligi, psixik rivojlanishining ba’zi qonuniyatlarini qanday ochilganligini 
bilish imkoniyatiga ega bo‘lamiz. Psixologiya tarixi fan sifatida hayotning turli 
bosqichlarida, fan va madaniyatning umumiy taraqqiyoti munosabati bilan 
psixologik bilimlar sohasi qanday kengayib borganligi hamda dastlabki yagona 
bo‘lgan psixologiya sohasi qay tarzda taraqqiy etib, butun bir psixologiya fanlar 
tizimi darajasiga ko‘tarilganligiga doir ma’lumotlarni beradi. 
Shuningdek, psixologiya tarixi psixikani yanada chuqur va aniq bilish 
imkoniyatini beradi. Psixologiya fani taraqqiyotga ko‘maklashadigan foydali ilmiy 
tekshirish metodlarini izlash va yaratishda katta o‘rin tutadi. 
Psixologiyaning butun rivojlanish tarixi davomida idealizm va materializm 
o‘rtasida kurash ro‘y berganligini bilan izohlanadi. Bu kurash psixologiya fanining 
mohiyatini, insondagi psixik va fiziologik hodisalarni o‘zaro munosabatlarini 
hamda psixologiyaning predmetini turlicha talqin qilishda ifodalangan. Albatta, 
psixologiya tarixida turlicha qarashlar va yo‘nalishlar bo‘lishiga qaramasdan bu 

---

fanning predmeti, ya’ni inson va hayvonga xos bo‘lgan psixika, psixik hayot 
qonuniyatlari shundayligicha qolaveradi. 
Hozirgi kunimizni o‘tmish bilan bog‘lashimiz kerak, chunki o‘tmishsiz
kelajakni o‘zi bo‘lmaydi. Umumiy psixologiya fanining predmeti va metodlaridan 
farqli ravishda, psixologiya tarixi psixik voqelikni emas, uning rivojlanish tarixi 
haqidagi fikrlar turli davrlarda kim tomonidan qanday g‘oyalar ilgari surilganini 
o‘rganadi. Psixologik fikrlar o‘z tarixiga ega. Bu fanning vazifasi psixika haqidagi 
ilmiy bilimlarning paydo bo‘lishi va rivojlanishini tahlil qilish hamda psixologik 
fikrlar taraqqiyoti davomida fanining predmeti bo‘lgan, avval ruh, keyin ong, 
keyin xulq-atvor sifatida o‘rganishdir. Hozirgi bosqichida psixologiya tarixining, 
avvalgi davrlarda kiritilmagan psixika va xulq-atvor (faoliyat) birligi tamoyili yana 
qaytadan tiklandi. Umuman psixologiyada fikrlar taraqqiyoti hech qachon bir 
tekisda kechmagan. Ba’zi davrlarda u zigzaglar bilan tavsiflangan bo‘lsa, ba’zida 
ortga qaytgan yoki bir joyda turib qolgan. Har bir bosqich o‘z yutuq va 
kamchiliklariga ega bo‘lgan.