1-2 Maruza. Atom spektroskopiyasi usullari. Atom-emission spektroskopiya

Levshin qoidasi. Yutilish va fluoressensiya polosalarining shakli 
0
S
va 
1
S
holatlardagi tebranish sathlarining qanday taqsimlanganligi bilan aniqlanadi. 
Ko’pincha bunday taqsimlanish ikkala holat uchun ham bir xil bo’ladi va shuning 
uchun ham, chiqarish spektri yutilish spektriga simmetrikdir (6.4-rasm). Bu qoidaga 
ko’zgu simmetriyasi yoki Levshin qoidasi deyiladi. Bu qoidaga ko’ra, chastotaning 
funksiyasi sifatida tasvirlangan normalangan (ya’ni, amplitudasi bo’yicha bir xil 
maksimumga keltirilgan) yutilish va fluoressensiya spektrlari, ularning konturlari 
kesishgan nuqtadan chastotalar o’qiga (absissa o’qiga) perpendikulyar qilib 
o’tkazilgan chiziqqa nisbatan, bir-biriga xuddi ko’zgudagidek simmetrik joylashadi.
0
0,5
1,0
1,5

-5
1
2
500
540
580
 

-12
, c
-1
I/


0
6.4-rasm. Asetonda eritilgan rodamin 6J moddasining elektron yutilish spektri 
)
(


f

(2) va fluoressensiya 
)
(
/


f
I

(1) spektrlarining oyna simmetriyasi 
Konturlar kesishgan nuqtaga mos keluvchi chastota 
0

faqat (haqiqiy) elektron 
o’tishning (qo’zg’algan holatning nolinchi tebranish sathidan asosiy holatning 
nolinchi tebranish sathiga) chastotasi sifatida talqin qilinishi mumkin. Ko’zgu 
simmetriyasi qoidasi quyidagi ko’rinishda yozilishi mumkin. 
0
2





fl
a
(6.2) 
bu yerda 
a

va 
fl

- yutilish va chiqarish spektrlarining simmetrik chastotalari. 
Ko’zgu simmetriyasi qoidasi murakkab molekulalar uchun xarakterli bo’lib, 
oddiy molekulalarning spektrlarida kuzatilmaydi. Bu hodisa elektron qo’zg’atish 
natijasida molekula geometriyasining kam o’zgarishi, asosiy va qo’zg’algan elektron 
holatlarga tegishli tebranish sathlari orasidagi masofalarning va ular orasidagi o’tish 
ehtimolining bir-biriga yaqin ekanligi bilan tushuntiriladi.