1-2 Maruza. Atom spektroskopiyasi usullari. Atom-emission spektroskopiya

5.2- jadval. Toluol uchun infraqizil va Raman spektrlari yordamida 
olingan to’lqin sonlarini solishtirish. 
Raman 
spektroskopiya
si bo’yicha 
i

, 
sm
-1
IQ 
spektroskopiyasi 
bo’yicha 
i

, sm
-
1
Raman 
spektroskopiyas
i bo’yicha 
i

, 
sm
-1
IQ 
spektroskopiyasi 
bo’yicha 
i

, sm
-1
3067 
3054 
3032 
2981 
2920 
2870 
1605 
- 
1380 
- 
- 
- 
2990 
- 
1859 
1608 
1494 
1456 
1211
1156 
1090 
1031 
1004 
786 
623 
521 
217 
1384 
1311 
1213 
1158 
1075 
1033 
911 
- 
892 
841 
729 
693 
3. 
Yo’ldoshlar qo’zg’atuvchi chiziqdan ikki tomonda simmetrik joylashgan 
chiziqlarning ikki to’plamidan iborat, ya’ni; 
0
0







v
r
Bu yerda 
r

- qo’zg’atuvchi chiziqqa nisbatan spektrning uzun to’lqinli sohasida 
joylashgan yo’ldosh chiziqlarning chastotalarini 
v

esa qo’zg’atuvchi chiziqning 
boshqa tomonida joylashgan yo’ldoshlarning chastotalarini bildiradi. Spektrning qizil 
ya’ni uzun to’lqinli qismida joylashgan va shuning uchun ham «qizil» yo’ldoshlar deb 
ataluvchi (
r
- indeks ham inglizcha 
red
so’zining birinchi harfi bo’lib o’zbekchaga qizil 
deb tarjima qilinadi.) yo’ldosh chiziqlarning intensivligi tegishli «binafsha» (
v
- indeks 
inglizcha 
violet
so’zining birinchi harfi bo’lib o’zbekchaga binafsha deb tarjima 
qilinadi) yo’ldoshlarning intensivligidan katta bo’ladi (5.4 - rasm). 

---

48
-800 -400 0 400 800
790
790
762
762
459
459
314
314
218
218
23
39
7
23
25
2
23
15
6
229
38
22
720
226
24
22
47
9
22
176
2214
8
23
70
0
23
728
Sochilgan yorug’likning chastotasi, sm
-1
Ni
sb
iy
in
ten
si
vli
k
Raman chiziqlarining 
chastotasi,
(kombinatsion o’tishlarning)
sm
-1
5.4- rasm. To’rt xlorli uglerodning Raman spektri. 
4. Namunaning temperaturasi ko’tarilganda «binafsha» yo’ldoshlarning 
intensivligi tez ortadi. 
Yorug’lik kvantlari to’g’risidagi soddalashtirilgan tasavvurlardan foydalanib 
kombinasion sochilish hodisasini tushuntirish mumkin. Kvant tasavvurlariga asosan, 
0

chastotali yorug’lik kvantlar tarzida tarqalib ularning energiyasi 
0

h
ga teng 
bo’ladi. Bu nuqtai nazarga ko’ra yorug’likning molekulalardan sochilishini yorug’lik 
kvantlarining (ya’ni fotonlarning) molekula bilan to’qnashishi deb qarash kerak, bu 
to’qnashish natijasida fotonlar uchish yo’nalishini o’zgartiradi va chetga sochiladi. 
Fotonlar bilan molekulalar o’rtasidagi to’qnashishlar elastik va noelastik bo’lishi 
mumkin. To’qnashish elastik bo’lgan holda molekulaning energiyasi va fotonning 
0

chastotasi o’zgarmaydi, bu hol Reley sochilishiga mos keladi. To’qnashish noelastik 
bo’lganda sochilgan fotonning energiyasi 
i
h

tebranma kvant miqdorida ortadi yoki 
kamayadi. Agar yorug’lik, tebranish holatida bo’lmagan molekula bilan o’zaro ta’sir 
qilsa molekulaga o’z energiyasining tegishli qismini berib