1 2-mavzu. Hayot faoliyati xavfsizligining huquqiy asoslari

Davriy yo’riqnoma. Ishlab chiqarishda faoliyatni xavflilik darajasiga va bajarilish 
takroriylilgiga qarab, ishchi-xodimning malakasi va ish stajidan qat’iy nazar, har olti oydan ko’p 
bo’lmagan muddatda, yoki har mavsumda, yoki yilida bir marotaba o’tkazib turiladigan 
yo’riqnoma davriy yoki mavsumiy deb yuritiladi. Yo’riqnomalarni davriy yoki mavsumiy tarzda 
o’tkazishdan asosiy maqsad – ishchi-xodim va mutaxassislarni mehnat muhofazasi va xavfsizlik 
texnikasiga doir bilimlarini yangilab va to’ldirib turishdan iboratdir. Turli sabablar bilan (ta’til, 
kasallik, xizmat safari va sh. o’.) ishchilarga o’z muddatida o’tkazilmagan yo’riqnoma, 
keyinchalik o’tkaziladi. Davriy yo’riqnoma o’tkazilganligi haqidagi ma’lumot, maxsus jurnalga 
yozib rasmiylashtirib qo’yiladi. 

Ish joyidagi navbatdan tashqari yo’riqnoma quyidagi hollarda o’tkaziladi: 
- texnologik jarayonlarda o’zgarishlar yuzaga kelganda; 
- bo’lim yoki hududlarda baxtsiz hodisa yoki halokat yuz berganda;
- faoliyat yoki mehnat muhofazasiga doir yangiliklar va o’zgarishlar yuzaga kelgan 
hollarda; 
- ishlab chiqarish intizomi, qoida va yo’riqnomalarning talablari buzilishi aniqlangan 
hollarda. 

Joriy yo’riqnoma  quyidagi hollarda o’tkaziladi: 
- ishlab chiqarish hududlarida gaz yoki elektr payvandlash ishlari amalga oshirilishi 
zarurati tug’ilgan paytda;
- uch metrdan ko’p bo’lgan balandlikda montaj yoki tozalash ishlari amalga oshirilish 
zarurati tug’ilganda; 
- ish kuni davomida xavfli va zararli ishlarni bajarishdan oldin. 
Joriy yo’riqnoma bolim yoki hudud rahbari tomonidan o’tkazilgandan keyin, maxsus 
shakldagi xavfi yuqori bo’lgan ishni bajarish uchun ruxsat beruvchi dalolatnoma tol’diriladi.
Mehnatni muhofaza qilish bo’yicha o’qitish 
Ishlab chiqarishda mehnat xavfsizligining targ’iboti, ishchi xodim va mutaxassislarni 
ijtmoiy muhofazasi va sog’lig’ini saqlashiga qaratilgan muhim va zarur tadbirlardan biri 
hisoblanadi. Targ’ibotni amalga oshirish tadbirlari korxona rahbarlari va mutaxassislariga, tarmoq 
rahbarlari zimmasiga yuklanadi. Mehnat xavfsizligini targ’ibot qiluvchi ma’lumotlar elektron 
variantdagi taqdimotlar, animatsiyalar, videroliklar, chop etilgan yo’riqnoma, qo’llanma va 
talabnomalar, ko’rgazmali vositalar, broshyuralar hamda eslatmalar shaklida bo’lishi talab etiladi.
Ishchi xodimlarni o’qitish, bilimlarini oshirish va qayta tayyorlash ham xavsiz va zarasiz 
mehnat sharoitlarini targ’bot turlaridan biri bo’lib, O’zbekiston Respublikasining “Mehnati 
muhofaza qilish to’g’risida”gi qonunining 25-moddasi, O’zbekiston Respublikasi “Mehnati 
kodeksi”ning 37, 52, 58, 61, 68, 212 va 215-moddalari va O’zbekiston Respublikasi Adliya 
vazirligi tomonidan 1996 yil 14 avgustda 272-son bilan davlat ro’yxatidan o’tkazilgan “Mehnat 
muhofazasi bo’yicha o’qishlarni tashkil qilish va bilimlarni sinash to’g’risida namunaviy Nizom” 
talablari va Vazirlar Mahkamasining 2017 yil 27 apreldagi 246-son «Mehnatni muhofaza qilish 
sohasidagi xizmatlar bozorini yanada rivojlantirish to’g’risida»gi qarorining 3-ilovasi «Mehnatni 
muhofaza qilish sohasida qayta tayyorlash va malaka oshirish tartibi to’g’risida»gi Nizom 
talablaridan kelib chiqqan holda amalga oshiriladi. 
Amaldagi qonunchilik asosida davlat nazorat organlari tomonidan belgilangan tartib va 
muddatlarda korxonalarning barcha xodimlari, shu jumladan menejerlar, kasb-hunarlari va ish 
turlari bo'yicha o’qitish, yo’riqnoma olish, qayta tayyorlash va bilimlarini sinash (attestatsiya)dan 
o’tishlari shart. Sinovdan muvaffaqiyatli o’tmagan xodimlarni korxona rahbari ishga 
qo’ymaslikka haqli hisoblanadi va ular qayta tayyorlanishga yuboriladi.

---

17
Ishga yangi qabul qilingan xodimlarni mustaqil ishlashlariga, faqatgina mehnat 
muhofazasiga oid yo’riqnomalardan o’tgandan keyin, kasbga taalluqli mehnatni muhofaza qilish 
bo’yicha bilimlari tekshirib ko'rgandan keyin ruxsat beriladi.