1-amaliy mashg‘ulot Minerallarning shaffofligi, rangi va chizig‘ining rangini o‘rganish Ishning maqsadi

Kassiterit — SnO₂
Mineralning nomi Yunoncha "kassiteris" - qalayi dega ma’noni bildiradi. Sinonimi: qalayitosh.
Singoniya ditetragonal-dipiramidal.
Rangi. Ko‘pincha Fe, Nb, Ta va Mn aralashmalari bilan to‘q qo‘ng‘ir, qora.
Chizig‘i to‘q xillarida bir oz qo‘ng‘ir tusda. Yaltirashi - olmossimon
Qattiqligi - 6 - 7
Solishtirma og‘irligi — 6,8 — 7,0 Mustahkamligi - mo‘rt
Ulanish tekisligi - mukammal emas.

Paydo bo‘lishi, assotsiatsiyasi, konlari, amaliy ahamiyati.

Granitlar tarkibida juda kam bo‘lib, asosan, ularning greyzenlash joylarida, ya’ni pnevmatolit agentlar (F, SI, V va boshqa elementlar) ta’sirida Slyudali dala shpati, kvarsli jinslarga aylangan joylarda gaz, flyuorit, lepidolit, turmalin minerallar bilan birga uchraydi. Kassiterit qalayi tashuvchi intruziyalar bilan bog‘liq bo‘lgan pegmatitlarda juda notekis tarqalgan uyumlar hosil qiladi. Qalayi ma’dani konlarining oksidlanish zonasida kassiterit barqaror, shunga ko‘ra, sochilma konlar orasida uchraydi. Ekzogen sharoitda paydo bo‘lgan kassiterit , qalayi sulfidlarining parchalanishi natijasida vujudga kelib, g‘ovak va tuproqsimon massalar tarzida oksidlanish zonasida uchraydi. Kassiterit har xil sulfidlar (pirrotin, sfalerit, xalkopirit stannin, galenit, vismutin) bilan bir assotsiatsiyada uchraydi. Konlari Karnab, Lapas (O‘zbekiston), Takfon (Tojikiston), Malayziyada, Birmada, Rossiyada, Tailandda uchraydi. Kassiteritli ma’danlar sanoat miqiyosida qalayi ajratib olinadigan birdan-bir xom ashyodir. Qotishma olish, payvandlashda, oziq-ovqat sanoatida ishlatiladi.

Pirolyuzit - ^MnO₂

Mineralning nomi yunoncha so‘zdan olingan bo‘lib, "piros" - o‘t, olov "lYuzos" - yo‘qotuvchi demakdir. Sinonimi: polianit (aniq kristallangan xili).
Singoniya tetragonal, ditetragonal — dipiramida. Rangi - qora, chizig‘i ham qora.
Yaltirashi - yarim metallsimon Qattiqligi — 5 – 6
Solishtirma og‘irligi — 4,7 — 5,0
Mustahkamligi - juda mo‘rt.
Ulanish tekisligi mukammal.
Paydo bo‘lishi, assotsiatsiyasi, konlari, amaliy ahamiyati.
Gidrotermal marganets konlarida, faqat oksidlantiruvchi muhit mavjud bo‘lgan sharoitlardagina ancha kam miqdorda hosil bo‘ladi. Marganetsning tabiiy eng Yuqori oksidi sifatida cho‘kindi konlarning qirg‘oq bo‘yi fatsiyalarida keng tarqalgan. Marganes oksidlanish zonasidagi eng barqaror oksididir. Juda mo‘rt bo‘lganligi tufayli sochilma konlarda kam uchraydi. Marganes konlari ustki qismining, ya’ni oksidlanish zonasining hamma qismida, shuningdek, ba’zi bir cho‘kindi konlarda hamma vaqt uchraydi. Konlari Taxtakaracha, Dautash (O‘zbekiston), Chiatura (Gruziya), Nikopol (Ukraina), Oltin Qirg‘oq (G‘arbiy Afrika), Platon (Slovakiya), Hindistonda uchraydi. Quruq elektr batareyalari ishlab chiqarishda, shisha sanoatida oynalarning yashil rangini yo‘qotishda, meditsinada va boshqa maqsadlarda qo‘llaniladigan kimyoviy preparatlar ishlab chiqarishda, alif moy, mum ishlab chiqarish texnikasida, ko‘pincha xrom charm ishlashda, fotografiya, bo‘yoqlar ishlab chiqarishda, qora metallurgiyada qo‘llaniladi.