1. Falsafa tushunchasining kelib chiqishi va mazmuni. Falsafa yunoncha — «donishlikni sevish»

19.Gnoseologiya –bilish falsafasi. Bilish va bilim.
Bilish va bilim. Bilishning mohiyati, shakllanish va rivojlanish qonuniyatlari, xususiyatlarini o`rganish falsafa tarixida muxim o`rin egallab kelmokda. Inson o`z bilimi tufayli borliq, tabiat, jamiyatni va nixoyat, o`z-o`zini o`zgartiradi. Bilishga qaratilgan inson faoliyatini va uni amalga oshirishning eng samarali usullarini tadqiq etish falsafa tarixida muxim ahamiyatga ega. Shu bois ham falsafaning bilish masalalari va muammolari bilan shug`ullanuvchi maxsus soxasi — gnoseologiya vujudga keldi.
Inson bilishi nixoyatda ko`p qirrali, murakkkab va ziddiyatli jarayondir. Gnoseologiya asosan, bilishning falsafiy muammolarini xal etish bilan shug`ullanadi. Har bir tarixiy davr jamiyatning rivojlanish extiyojlaridan kelib chiqib, gnoseologiya oldiga yangi vazifalar kuyadi. Хususan, XVII asr o`rtalarida yevropalik faylasuflar ilmiy bilishning ahamiyati, xaqiqiy ilmiy bilishlar xosil qilishning usullarini o`rganish, ilmiy haqiqat mezonini aniqlash bilan shug`ullandilar. Tajribaga asoslangan bilimgina xaqiqiy bilimdir, degan G`oyani olKa surdilar.
XVIII asr mutafakkirlari ilmiy bilishda inson aqli imkoniyatlariga, ratsional bilishning xissiy bilishga nisbatan ustunligiga aloxida urKu berdilar. Buyuk nemis faylasufi I. Kant bilish natijalarining xaqiqiyligi xususida emas, balki insonning bilish qobiliyatlari haqida baxs yuritdi. Gnoseologiya oldida inson olamni bila oladimi, degan masala keskin quyildi. Insonning bilish imkoniyatlariga shubxa bilan qaraydigan faylasuflar agnostiklar deb ataldilar.


20.Bilish jarayonida sub’ekt va ob’ektning o‘zaro aloqasi.


Билиш – одам онгида ҳаёт ҳақиқатининг фаол мақсадли акс этиш жараёни. билиш жараёнида маиший ҳаётнинг ҳар хил қирралари кўринади, нарсаларнинг ички ва ташқи моҳияти очилади. Ташқи олам кўринишлари, шунингдек, билиш фаолияти субъекти одам одамни, яъни ўзини-ўзи
тадқиқ қилади. Замонавий гносеология гностицизм тамойилларига асосланади.
Bilish nazariyasini falsafiy taxlil kilishda bilishning ob’ekti va sub’ekti o’rtasidagi uzaro munosobat masalasini to’g’ri tushunish muxim axamiyat kasb etadi.
Ob’ekt deganda bilish jarayoni nimaga qaratilgan bulsa usha narsa tushuniladi.SHu jumladan, ma’lum ma’noda biluvchi inson xam kirishi mumkin.Keng ma’noda ob’ekt bu voqelik, sub’ekt bu inson bilan boglik jarayondir.YA’ni insonsiz bilish jarayoni bulishi mumkin emas, shu ma’noda u sub’ekt buladi.Sub’ektning ilmiy bilishdagi a’amiyati shundaki, u ob’ektiv mavjud bulgan qonuniy boglanishlarni ochib beradi.Ob’ektga nisbatan xam amaliy, xam nazariy jixatdan yondoshadi.
Bilish obyekti. Tadqiqotchi faoliyati qaratilgan predmet, hodisa, jarayon va munosabatlar bilish obyektlari hisoblanadi.
Bilish ob’ekti. Tadkikotchi-olim, faylasuf, san’atkor va boshqalarning, umuman insonning bilimlar xosil kilish uchun ilmiy faoliyati qaratilgan narsa, xodisa, jarayon, munosabatlar bilish ob’ektlari xisoblanadi. Bilish ob’ektlari moddiy, ma’naviy, konkret, mavxum, tabiiy va ijtimoiy b’lishi mumkin. Bilish ob’ektlari eng kichik zarralardan tortib ulkan galaktikagacha bo’lgan borliqni kamrab oladi. Bilish ob’ektlariga asoslanib, bilim soxalari tabiiy, ijtimoiy-gumanitar va texnik fanlarga ajratiladi. Bilish sub’ekti. Bilish bilan shug’ullanuvchi kishilar va butun insoniyat bilish sub’ekti xisoblanadi. Ayrim olingan tadkikotchi-olimlar, ilmiy jamoalar, ilmiy tadqiqot institutlari xam aloxida bilish sub’ektlaridir.
Bilish subyekti. Bilish bilan shug‘ullanuvchi kishilar va butun insoniyat bilish subyekti hisoblanadi. Ayrim olingan tadqiqotchi-olimlar, ilmiy jamoalar, ilmiy tadqiqot institutlari ham alohida bilish subyektlaridir