1. Fasafaning predmeti

49. Материя тушунчаси.
Материя — дунёдаги чексиз барча объект ва системалар бўлиб, ҳар қандай хусуси-ят, алоқа, муносабат ва ҳаракат шаклларининг субстрати (асоси)дир. Материя табиатда бевосита кўз билан кўриладиган объектлар ва жисмларнигина эмас, балки кузатиш воситалари ва экспери-ментнинг такомиллашиши асосида келгусида билиниши мумкин бўлган нарсаларни ҳам ўз ичига олади. Материя ўзининг хоссалари, хусусиятлари оркали намоён бўлади.Materialistlar materiyani obyektiv reallik, deb ta’riflashadi. Obyektiv reallik inson sezgilariga bog‘liq bolmagan holda, undan tashqarida mavjud bolgan voqelikdir. Bu butun mavjudlikning subyektiv reallikdan tashqaridagi qismi hisoblanadi.
50. Материянинг хусусиятлари ва унинг намоён бўлиш шакллари ҳақида замонавий қарашлар.
Olamning klassik mexanika nuqtayi nazaridan kelib chiqib, nisbatan kichik tezlikda harakatlanuvchi sistemalar haqidagi ilmiy manzarasi o‘rnini yangicha ilmiy manzaralar egallay boshladi. Bu esa materiya haqidagi tasavvurlarning yanada rivojlanishiga sharoit tug‘dirdi. Bu o‘zgarishlarni hisobga olib, marksist-faylasuflar bu ta’rifga sezgilarimizga bevosita yoki bilvosita (ya’ni turli asboblar; qurilmalar vositasida) ta’sir etuvchi, degan qo'shimcha kiritishdi. Shunday qilib, bu ta’rif go‘yo materiyaning moddaviy va nomoddaviy shakllarini, ya’ni modda va antimodda ko‘rinishlarini qamrab oluvchi ta’rifga aylandi
51. Материянинг ташкиллашув даражалари.
Agar materiyaning paydo bo'lishi, uning tobora murakkablashib borayotgan xilma-xilligining keyingi o'zgarishlari va namoyon bo'lishi harakatsiz o'tmaydi deb faraz qilsak, bilishning asosiy va, aftidan, yagona savoli materiyaning asosiy xususiyati - uning kelib chiqishini oydinlashtirishdir. harakatning o'zi. Bunday holda, faqat ikkita strukturaviy qismdan iborat - cheksiz va chekli topologik muhit mavjudligini taxmin qilish qoladi. Bu qarama-qarshiliklar bir-birini belgilaydi va birisiz ikkinchisi mavjud emas. Va shuning uchun chekli va cheksizning o'zaro ta'siri materiyaning namoyon bo'lishidir.Materiyaning namoyon bo'lishi fizikasi. Boshlash uchun shuni ta'kidlaymizki, har qanday yopiq qobiq topologik muhitni ikki qismga (mintaqalarga) ajratadi: ichki va tashqi yoki chekli va cheksiz. Bundan tashqari, agar yopiq qobiq ichki mintaqaning markazidan bir tekisda joylashgan bo'lsa, u muqarrar ravishda sharsimon shaklga ega bo'ladi. Bu qobiqning qisqaruvchi harakati ichki mintaqaning kichik va yakuniy holatga, tashqi esa katta va cheksiz o'sishiga intilishini anglatadi; bu holda qobiqning cho'zilishi konjugat teskari ta'sirga olib keladi. Va qutblilik nisbatlarida pastki kichik chegaraning mavjudligi (u nolga teng bo'lishi mumkin emas, chunki u holda materiyaning namoyon bo'lishi ta'rif bilan yo'qoladi) katta holatning namoyon bo'lishi uchun mos ravishda chegarani belgilaydi.