1. Lokomotivlarni ekspluatatsiyasi fanining maqsadi va vazifalari Fanni o‘qitishdan maqsad

5.Lokomotiv xo‘jaligining tarkibi
Hind temir yo'llari Hind temir yo'llari xizmatining funktsional guruhlaridan keng miqyosda tashkil etilgan. Hindiston temir yo'llari mintaqaviy darajada boshqariladi, chunki Hindiston temir yo'llari 17 yo'nalishli temir yo'llarga bo'lingan. Bosh direktor boshchiligidagi har bir mintaqa yarim avtonom bo'lib, bu funktsional tarmoqlar ikki tomonlama nazorat ostida bo'lgan matris tashkilotini tashkil qiladi.
Boshqaruv tashkiloti ustunligida temir yo'llar boshqarmasi, temir yo'l vazirligining bir qismi hisoblanadi. Kengashga temir yo'l vaziriga bevosita hisobot beradigan rais rahbarlik qiladi. Kengash beshta boshqa a'zoga ega.
Zonal temir yo'llarining bosh menejerlari va ishlab chiqarish birlashmalari Kengashga hisobot beradi.
Hind temir yo'llarining hozirgi 18 zonasi mavjud:
Janubiy Sharqiy temir yo'l tarmog'i Kol Kolta
Janubiy Sharqiy Markaziy temir yo'li SECR Bilaspur, CG
Janubiy G'arbiy temir yo'llari SWR Hubballi
Gàrbiy Temir yo`l WR Mumbay
G'arbiy Markaziy temir yo'lining WCR Jabalpur shahri
Metro temir yo'l MTP Kolkata
Ajratilgan temir yo'l boshqarmasi (DRM) tashkilotni bo'lim darajasida boshqaradi. Hozirgi kunda mamlakat bo'yicha butun tizim bo'yicha 71 ta bo'lim mavjud. Bo'limlar asosan poezdlar bilan shug'ullanadi, biroq lokomotiv to'siqlari (lokomotivlar uchun ta'mirlash ustaxonalari), murabbiy depolari (yo'lovchi poezdlari uchun uy bazalarini ta'mirlash) va vagon depolari (yuklar uchun ta'mirlash-ta'mirlash punktlari) bo'lishi mumkin.
Har bir bo'linma barcha funktsional tashkilotlarga ega (har ikkala yo'nalish ham, xodimlar ham). Ushbu funktsional guruhlarning rahbarlari ma'muriy maqsadlar uchun DRMga hisobot beradi, biroq temir yo'l stantsiyasiga va zonal markazga siyosat yo'riqnomalariga tayanishadi.
6.Lokomotivlarni boshqarish
Lokomotiv xo‘jaligi temir yo‘llarda tashish ishlarini tortish vositalari bilan ta’minlash va ularni texnik talablari bo‘yicha saqlash ishlarini olib boradi. Bu xo‘jalikning asosiy qurilma va inshootlari lokomotiv depolari, lokomotivlarning ayrim uzellarini ta’mirlash bo‘yicha ixtisoslpashtirilgan ustaxonalar, texnik xizmat ko‘rsatish punktlari, lokomotivlarni ekipirovka qilish (moddiy ta’minlash) va brigadalarni almashtirish punktlari va zahiradagi lokomotivlar bazalari kiradi.
Ekipirovka lokomotivni yoqilg‘i, suv, qum, moylash va artish materiallari bilan ta’minlab, ishlashga tayyorlash jarayonlarini o‘z ichigi oladi.
Lokomotiv deposi lokomotiv xo‘jaligidagi asosiy ishlab chiqarish birligi bo‘lib, ular uchastka, saralash va yirik yo‘lovchi stansiyalarida quriladi. YUk va yo‘lovchi poezdlari uchun biriktirilgan lokomotivlar parki bo‘lgan, lokomotiv binolari, ustaxonalar va boshqa ta’mirlash va texnik xizmat ko‘rsatish jihozlari bo‘lgan, lokomotivlarni joriy ta’mirlash, ularga texnik xizmat ko‘rsatish va ekipirovka qurilmalari bilan jihozlangan depolar asosiy depo deb ataladi.
Ta’mirlash ishlarini tashkil qilishni takomillashtirish va ishlab - chiqarish kuchlaridan unumli foydalanish maqsadida temir yo‘llarda ta’mirlash bazalari – ta’mirlash va lokomotivlar turlari bo‘yicha ixtisoslashtirilgan depolar ham bunyod etiladi. Masalan, lokomotivlarni ko‘tarma (pod’yomochno‘y) ta’mirlash o‘ta yirik va tegishlicha jihozlangan depoda bajarilib, boshqa depolar ushbu turdagi ta’mirlash ishlaridan ozod etilishi mumkin. Bunday katta ta’mirlash bazalari o‘zining biriktirilgan lokomotiv parkiga ega bo‘lmasliklari ham mumkin.
Lokomotiv tortish turi bo‘yicha depolar quyidagicha bo‘linadi: teplovoz, elektrovoz, motorvagon, dizel, parovoz va aralash depolar. Katta temir yo‘l uzellarida yuk va yo‘lovchi lokomotivlarini ta’mirlovchi alohida depolar qurilishi mumkin.
qaytish punktlarida lokomotivlar poezdlarni orqaga olib qaytish uchun kutib turadi. Bu vaqt mobaynida ularga texnik xizmat ko‘rsatiladi va lokomotivlar ekipirovka qilinadi.
Brigadalarni almashtirish punktlari asosan uchastka stansiyalarida olib boriladi va ushbu punktlar brigadalarning meyoriy beto‘xtov ishlash vaqtini hisobga olib joylashtiriladi.