1-мавзу: “глобал иқтисодий ривожланиш” фанининг предмети ва услубиёти ҳамда вазифалари

Икгисодий турмуш шароитига булган тахдид.



19.5-rasm. Tashqi iqtisodiy faoliyat va milliy manfaatlarga tahdidlar
Bu hol ularning ma’lum tovar va xizmatlarni ishlab chiqarishga ixtisoslashishini bildiradi. Oqibatda ular boshqalar ishlab chiqarmaydigan yoki ishlab chiqarish ular uchun qimmatga tushadigan tovarlarni tayyorlab, sotadilar. Bunday ixtisoslashuv savdoda ustunlikni vujudga keltirib, ularga foyda keltiradi.
Mamlakat va xorijiy davlat o‘rtasida ma’lum vaqt oralig‘ida amalga oshirilgan transoperatsiyalar statistikada to‘lov balansida aks ettiriladi. To‘lov balansi joriy moddalar, ya’ni savdo balansi, xizmatlar va o‘tkaziladigan balanslar, shuningdek, kapital harakati balansini o‘z ichiga oladi. Ayrim mamlakatlarning to‘lov balanslari to‘g‘risidagi ma’lumotlar ko‘rsatilgan.
Hozirgi jahon xo‘jaligi globallashuvining muhim xususiyatlaridan biri mamlakatlarning ochiq iqtisodiyot tamoyillari bo‘yicha rivojlanishidir. Umuman olganda, globallashuvning asosiy harakatlantimvchi kuchi bo‘lib turli mamlakatlarning tadbirkorlarini daromadlarini oshirish, iqtisodiy o‘sishini tezlashtirish va aholi farovonligini oshirish uchun xalqaro savdodan, investitsiyalar ayirboshlashdan, ishlab chiqarish kooperatsiyasidan, ilmiy-texnik hamkorlikdan foydalanishga intilish hisoblanadi.
Ochiq iqtisodiyotga ega mamlakatlarda tashqi savdo faoliyati ancha erkinlashtirilgan. Ammo barcha mamlakatlarda ham hukumatlar ta’sirida cheklangan, tartibga solinadigan tashqi savdo amalga oshiriladi. Uning asosiy vositasi tarif to‘sig‘i deb ataladigan bojxona boji hisoblanadi. SHuningdek, notarif cheklashlar ham mavjud bo‘lib, u import va eksport kvotalarini belgilashni hamda o‘zini-o‘zi cheklash usulini o‘z ichiga oladi. O‘zini-o‘zi cheklash usuli eksport qiluvchi mamlakat hukumati o‘zining eksportni amalga oshiruvchi korxonalardan savdo bozoriga chiqariladigan tovarlarning ma’lum yillik hajmidan (qiymatidan) oshib ketmaslikni talab qilgan holda namoyon bo‘ladi. Mamlakatda ishlab chiqarilgan mahsulotdan foydalanish limitini belgilash ham tashqi savdoni cheklashning o‘ziga xos turi hisoblanadi.