1-Mavzu: “Milliy g„oya: asosiy tushuncha va tamoyillar” fanining predmeti, maqsadi va vazifalari. “Milliy g„oya: asosiy tushuncha va tamoyillar”

2.Mafkuraviy immunitet 
Gо„dak dunyoga kelganida, issiqdan, sovuqdan, tashqi mexanik ta‟sirlardan 
о„zini xavfsiz qilish,saqlash, himoya qilishni bilmaydi. О„zini о„zi himoya 
qilishning shartli reflekslari asta-sekin, ulg„ayish davomida paydo bо„ladi. Natijada 
balog„atga yetgach, о„spirin о„zini о„zi himoya qilishning barcha kо„nikmalariga 
ega bо„ladi.
Odamning ma‟naviyatiga tahdid soladigan xavflar va ulardan о„zini ongli 
himoya qilish kо„nikmalari ta‟lim-tarbiya, ota-onalar о„gitlari, yaxshilik va 
yomonliklarni kо„rishi va bilishi jarayonida shakllana boradi. Bolaga ilk yoshidan 
boshlab nima yaxshi, nima yomon, ularga qanday munosabat bildirish kerak, degan 

---

57 
savollarga asoslangan bog„cha, maktab tarbiyasi, undan keyin ijtimoiy tarbiya 
yо„lga qо„yilsagina har bir millat sog„lom, ishonchli, mustahkam immunitetga ega 
bо„ladi. Immunitet esa о„z navbatida odamni tо„g„ri yо„ldan «ozish»dan, turli 
yо„llarga adashib, keyin pushaymon bо„lishlardan, baxtsizlikdan, millatni esa - 
parokandaliklardan, 
parchalanishlardan, 
sinfiy, 
mahalliy 
yoki 
boshqa 
bо„linishlardan asrab turadi. Demak, mafkuraviy immunitet - davlat va millatning 
ma‟naviy birligi, ma‟naviy sog„lomligini himoya qiluvchi g„oyaviy qalqon 
vazifasini bajaradi. Shuning uchun ham Prezident Islom Karimov «Farzandlarimiz 
yuragida ona Vatanga, boy tariximizga, ota-bobolarimizning muqaddas diniga 
sog‘lom munosabatni qaror toptirishimiz, ta’bir joiz bо‘lsa, ularning mafkuraviy 
immunitetini kuchaytirishimiz zarur»ligi haqidagi fikrni alohida ta‟kidlaganlar. 
«Immunitet» sо„zining ma‟nosi О„zbekiston milliy ensiklopediyasida 
quyidagicha berilgan: (lot. - biron narsadan xalos, ozod bо„lish, qutulish) - tirik 
mavjudotlarning о„z butunligi va biologik noyobligini buzuvchi yot omillardan 
himoyalanishi, qarshilik kо„rsatishi, rezistentligi. Yot omillarga bakteriya va 
ularning toksinlari, viruslar, zamburug„lar, sodda jonivorlar, gelmintlar, kо„chirib 
о„tkazilgan a‟zo va tо„qimalar, organizmning о„zgargan о„z hujayralari (mas., 
о„smasimon hujayralar) va b. kiradi. Bu omillar organizm uchun irsiy begona 
bо„lgan kimyoviy agentlar – antigenlarni tutib qoladi
2
. 
Organizmni infeksion agentlar va boshqa yot moddalardan himoya qilish 
omillari tabiati bо„yicha uchga bо„linadi: 
Birinchisi. Filogenetik immunitet - anatomik va fiziologik belgilar bilan 
ta‟minlanib, nasldan-naslga о„tadigan nomaxsus himoya omillari yoki 
organizmning nomaxsus rezistentligi. Bu omillar patogen agentlar bilan birinchi 
bо„lib aloqa qiladi, shuning uchun ularning faoliyati hisobiga odam organizmining 
kо„pgina yuqumli kasallik qо„zg„atuvchilarga chidamliligi ta‟minlanadi. 
Ikkinchisi. Tug„ma immunitet (turga xos, tabiiy) – bir biologik turning 
ma‟lum bir patogen agentga nisbatan chidamliligi bо„lib, nasldan-naslga о„tadi. 
Uchinchisi. Orttirilgan immunitet – hayot davomida organizm immun 
sistemasining yot antigenlar bilan ta‟sirlashuvi hisobiga yuzaga keladigan himoya 
bо„lib, nasldan-naslga о„tmaydi. 
Mafkuraviy immunitet ma‟naviy, ma‟rifiy, siyosiy, iqtisodiy bilimlarni 
oddiygina qabul qilib olishini emas, balki ularni ongli ravishda tushunib yetishni, 
bu bilimlardan zamonaviy ijtimoiy voqealarga mafkuraviy kurashlar voqeligidan 
kelib chiqib, munosabat bildirish kо„nikmalarini shakllantirish, ayrim nosog„lom 
g„oyalarga javob berish, uni qabul qilmaslik holatidir. 
«… Ana shunda johil aqidaparastlikning «da‟vati» ham, axloqni rad 
etadigan, biz uchun mutlaqo begona g„oyalar ham о„z ta‟sirini о„tkaza olmaydi»
3
. 
Mafkuraviy immunitet о„z-о„zidan namoyon bо„lmaydi. Uning namoyon bо„lishi 
uchun ichki yoki tashqi g„oyaviy, fikriy ta‟sir bо„lishi kerak. Inson qarshisida 
yangi, notanish g„oya, taklif turganida, yoki ikki yо„ldan birini tanlashga tо„g„ri 
kelganida ularni о„z manfaatlari “kо„rigi”dan о„tkazadi. Uning о„sha paytdagi 
manfaatlariga kо„proq mos kelgan, boshqa g„oyalar, takliflarni yenggan g„oya endi 
uning harakatlarini boshqara boshlaydi. Masalan, Davron kechqurun “Internet 
sinfi”ga borib, mutaxassisligi bо„yicha yangiliklarni tо„plamoqchi edi. Shunda 
kursdosh о„rtog„i Bahodir uning xonasiga kirib, unga diskotekaga borishni, spirtli 

---

58 
ichimliklar bilan hordiq chiqarishni taklif qildi. Davron unamadi, Bahodir ham 
bо„sh kelmay, uni astoydil kо„ndirishga kirishdi, qiziqtira boshladi. Davronning 
bugun kechqurunga mо„ljallangan niyati, kichik “g„oyasi”ning amalga oshishi xavf 
ostida qoldi. Mana shu tipik vaziyatda ham о„ziga xos g„oyalar kurashining kichik 
namunasi mujassam. Davronning Internet sinfida ishlash, bilimini oshirish niyati, 
qarori, g„oyasi mustahkam bо„lsa, u ushbu g„oyasini himoya qiladi. Natijada 
Bahodir da‟vat qilayotgan diskotekaga borish g„oyasi yengiladi. Davron о„zining 
kasbiy, ilmiy karyerasi yо„lida yana bir qadam oldinga ketadi.
Mafkuraviy immunitet muayyan g„oyalar tо„qnashgan vaziyatlarda 
namoyon bо„ladi. Mafkuraviy immunitet fikriy jarayon natijasi bо„lganligi tufayli u 
ilmiy asoslangan, dalillar sistemasiga quriladi. Talaba mafkuraviy immunitetining 
tarkibini mafkuraviy bilim (vayronkor va bunyodkor g„oyalarning mohiyati, farqi 
haqidagi) (H) his-tuyg„u, (I) iroda, (K) kо„nikma va malakalar (M)tizimi tashkil 
qiladi. Mafkuraviy kо„nikmalar bilim, faoliyat va hatti-harakatlar birligida 
namoyon bо„ladi. Malakalar esa yot g„oyalar ta‟siriga qarshi qaratilgan 
avtomatlashgan munosabat, adekvat yо„l va usullardir. Shu tariqa mafkuraviy 
immunitetning formulasini quyidagicha ifodalash mumkin: 
MIQB+H+I+K+M 
Mafkuraviy kо„nikma va malakalarning hosil bо„lishida milliy g„oya 
negizlari muhim rol о„ynaydi. Agar mafkuraviy tahtid sezilganda, nima qilish 
kerakligini о„ylab о„tirmay va ayrim harakatlarga alohida diqqat qilib о„tirmay 
g„oyaga g„oya bilan javob berish amalda bajarila boriladigan bо„lsa, mafkuraviy 
immunitet amaliy shakllandi, deb hisoblash mumkin.
О‘z millatini, uning sha’n-shavkatini, salohiyati va qadriyatlarini oyoq osti 
qilgan, uning dardiga malham bо‘la olmaydigan kishi qanday mavjudot bо‘lsa 
bordir, ammo inson emas. Siz О‘zbeksiz va, avvalo shu bilan baxtlisiz. 
G‘aybulloh As-Salom 
Milliy istiqlol g„oyalariga shaxsning ishonchi, mustahkam irodasi uning 
mafkuraviy immuniteti manbai hisoblanadi. Bunday mafkuraviy immunitetga ega 
bо„lgan shaxs yot mafkuralar ta‟siriga berilmaydi, chunki Milliy istiqlol g„oyasi 
mafkuraviy immunitetni shakllantirishda о„ziga xos imkoniyat va xususiyatlarga 
ega. 
Mafkuraviy immunitet milliy mustaqillikning afzalliklariga bо„lgan 
ishonchga quriladi. Bu ishonch esa ishontirish, tushuntirish natijasida hosil bо„ladi. 
Masalan, О„zbekiston - dunyoviy davlat. Dunyoviy davlat faoliyatining asosiy 
tamoyillari, afzalliklari ularni diniy davlat bilan taqqoslagandagina keng va tо„liq 
tushunchalarni beradi. Bu dunyoviy milliy-demokratik tuzumning mohiyati va 
afzalliklarini anglab yetishga olib keladi. Taraqqiyotning «О„zbek modeli» 
rivojlanishining umumiy qonuniyatlarini, hamda boshqa davlatlarda yuz 
berayotgan jarayonlar, hodisalarni qiyoslash, anglab yetishga imkon beradi.
Demak, mafkuraviy immunitetni shakllantirish-muayyan mafkuraviy 
vaziyatda insonning о„zi, xalqi, Vatani manfaatlari birligidan kelib chiqib, yot 
g„oyalarga qarshi tura olish malakalaridir.