1-mavzu: mustaqillikka erishishi arafasida

“QIZIL IMPERIYA” – 1917-1991-yillarda mavjud bo‘lgan sobiq Sovet 
Ittifoqiga nisbatan tarixchilar, badiiy ijod ahli va ilmiy ziyolilar tomonidan 
ishlatiladigan atama. Sho‘rolar davlatining bayrog‘i qizil rangda bo‘lganligi uchun 
shunday nomni olgan. G‘arb ommaviy axborot vositalarida bu davlat “xalqlar turmasi” 
deb ta’riflangan bo‘lsa, AQSH prezidenti R.Reygan (1980-1992) Sovet Ittifoqini 
“Yovuzlik imperiyasi” deb atagan edi. “Imperiya” so‘zi lotincha so‘z bo‘lib, mutlaq 
hokimiyatga ega hokimni, mahkumlar, mazlumlar ustidan cheklanmagan huquqqa ega, 
jabr-zulm va ezishga asoslangan idora etish va boshqarish usulini, mustamlakalarga 
egalik qiluvchi va qaram xalqlarni asoratga solib shafqatsiz ekspluatatsiya qiluvchi 
yirik tajovuzkor davlatni bildiradi. 
Mavzuga oid muhim sanalar: 
 
1983-1990-yillar 
O‘zbekistonda sovet rejimi tomonidan amalga oshirilgan 
navbatdagi qatag‘on siyosati – “Paxta ishi” (“О‘zbek ishi”). 
1983-yil fevral 
Y.V.Andropov tashabbusi bilan KPSS MK Siyosiy byurosi 
O‘zbekistonda paxtachilik sohasidagi ko‘zbo‘yamachilik 
bo‘yicha tekshirishlar o‘tkazish to‘g‘risida qaror qabul qilib, 
bu vazifani bajarish uchun SSSR prokuraturasida maxsus tergov 
komissiyasi tuzishni topshirdi. 
1983-yil aprel 
O‘zbekistonda paxtachilik sohasidagi ko‘zbo‘yamachilik 
bo‘yicha tekshirishlar o‘tkazish maqsadida T.X.Gdlyan va 
N.V.Ivanov rahbarligida maxsus tergov guruhi tuzildi. 
1983-yil avgust 
T.X.Gdlyan va N.V.Ivanov rahbarligida maxsus tergov guruhi 
О‘zbekistonda о‘z jinoiy faoliyatlarini boshlashdi. 
1983-1986-yillar 
Sovet jamoatchiligi О‘zbekistonda T.X.Gdlyan rahbarligidagi 
gurux faoliyatidan butunlay bexabar edi. Tergov guruhini ishi 
jamoatchilikdan sir tutildi. 
1985-yil 23-aprel 
KPSS Markaziy Komitetining plenumida noxush tendensiyalar 
yig‘ilib, SSSR tanglik vaziyatiga tushib qolganligini ilk bor 
e’tirof etildi. Mazkur plenum jamiyatni “qayta qurish” orqali 
iqtisodiyotni kо‘tarish, xalqning turmushini yaxshilash 
siyosatini belgiladi. 
1985-1991-yillar 
M.S.Gorbachev tomonidan inqirozdan chiqish uchun ishlab 
chiqilgan “Qayta qurish” siyosati tamomila teskari natija berib, 
butun ittifoq, jumladan O‘zbekistonda ham ijtimoiy 

---

18 
muammolar battar chuqurlashib bordi. 
1988-yil 12-yanvar Rafiq Nishonovich Noshonov O‘zbekiston Kommunistik