1-mavzu: O’zbekiston tarixi fanining predmeti, uni o’rganishning nazariy-metodologik asoslari

Turkiston Kompartiyasining VI (1921 yil 11-20 avgust) qurultoyida milliy
muammolarga e’tiborni kuchaytirishni, Turkiston partiya-davlat organlari tarkibida
milliy kadrlarni ko’paytirishni tavsiya etgan edi. Ushbu ko’rsatmalar asosida
qurultoyda Turkiston Kompartiyasi Markaziy Qo’mitasining a’zolari etib bir qancha
mahalliy rahbarlar bilan bir qatorda Nazir To’raqulov ham saylangan edi. Milliy
rahbarlar Markazning buyuk davlatchitik shovinizmiga qarshi chiqib,
Turkkomissiyani yo’q qilish talabini bir necha marotaba o’rtaga tashlagan edilar. Bu
davrda TKPga boshchilik qilib turgan Nazir To’raqulov ham Turkkomissiya va
Turkbyuroning xatti-harakatlariga norozilik belgisi sifatida ular safidan chiqish
to’g’risida ariza beradi. Nazir To’raqulov nafaqat siyosiy arbob, balki tilshunos olim
sifatida ham taniqilidir. U turk, fors, arab, rus, nemis va fransuz tillarini yaxshi bilgan.
Respublika va viloyat gazetalarida maqolalari bilan qatnashib turgan. Uning noshirlik
va elchilik faoliyati hayotining keyingi davriga to’g’ri kelgan.Ko’pgina milliy
rahbarlar qatori Nazir To’raqulov ham qatag’onlik to’lqinidan qutulib qolmadi va
1939 yilda otib tashlandi.
Yuqorida aytib o’tilganidek,
20-
yillarning boshlarida o’lka partiya davlat organlarining rahbarlik lavozimlariga
milliy kadrlar jalb qilingan edi. Ular orasida taniqli davlat va jamoat arbobi
Qayg’usiz Otaboyev (1887-1937) ham bor edi. O’z siyosiy faoliyati davomida
Q.Otaboyev Markazning ayirmachilik, shovinistik siyosatiga qarshi bir necha bor
o’zining dadil fikrlari bilan chiqdi. U Markaz tomonidan yuborilgan komissarlarning
mahalliy xalqlarga nisbatan qo’llayotgan usullarini tanqid qilib, Rossiyadan kelgan
xodimlar tub aholining o’lkani mustaqil boshqara olish qobiliyatiga
ishonmayotganliklari, o’zlari va Turkistonning turmush-sharoitlarini yaxshi
bilmasdan turib hokimiyatning ma’sul lavozimlariga da’vogarlik qilishlari haqida
TKR Sovetlarining X qurultoyi minbaridan turib gapirgan edi.
Q.Otaboyev milliy rahbarlardan birinchilar qatorida qarshilikchilik harakatiga
to’g’ri baho bergan. Uning 1922 yil 18 iyulda Turkiston Markaziy Ijroiya
Qo’mitasining VI plenumida qilgan ma’ruzasi keskin tanqidiy va ochiqdan-ochiq
qarshilik ruhida edi. Otaboyev qarshilik harakatiga "harbiy yo’l bilan yo’q qilib
bo’lmaydigan xalq qo’zg’oloni" deb baho beradi va ushbu harakat ishtirokchilari
bilan siyosiy va iqtisodiy usullarni qo’llab, tinch muzokaralar olib borish taklifini
kiritadi. Qayg’usiz Otaboyevning qismati ham o’sha yillardagi millatparvarlar singari

---

ayanchli tugadi, u 1937 yilda mustabid tuzum tomonidan nohaq qatag’onga uchrab,
otib tashlanadi. 
Yana bir millatparvar rahbarlardan biri, yetuk davlat arbobi