1. Metod haqqında túsinik. Balalar psixologiyası hám psixodiagnostikası pániniń tiykarģı hám járdemshi metodları

Subyektiv baqlaw metodɪ kóbinese psixologiyanɪń basqa tarawlarɪnda úlken jastaģɪ adamlarģa tán bolģan qásiyetlerdi úyreniwde qollanɪladɪ. Degen menen bul metodtɪ ilimiy metod dep te bolmaydɪ. Sebebi subektiv baqlaw metodɪ-bul óz-ózin baqlaw, yaģnɪy adamnɪń ishki keshirmeleri menen baylanɪslɪ bolģan process úyreniledi. Mektepke shekemgi jastaģɪ balalarda ele ózlerin basqa adamlar menen salɪstɪrɪw, óziniń is-háreketlerine baha beriw qásiyetleri ele tolɪq rawajlanɪp jetilispegenligi sebepli, balalar psixologiyasɪda subektiv baqlaw metodɪ qollanɪlmaydɪ.
Eksperiment (tájriybe) metodi tiykarģɪ metodlardɪń biri bolɪp, ol psixologiyada keń qollanɪladɪ. Bul metod óz gezeginde:
- laboratoriyalɪq metodlar;
-tábiyiy metodlar;
- qáliplestiriwshi (psixologiyalɪq-pedagogikalɪq) metodlar bolɪp bólinedi.
Psixologiyalɪq-pedagogikalɪq eksperiment (tájriybe) metodɪ tálim hám tárbiya procesinde ótkeriledi. Bul metod arqalɪ balanɪń tek ģana ózgesheligi úyrenilip qoymay, oģan tásir etiwshi usɪllar da qollanɪladɪ, yaģnɪy arnawlɪ usɪlda oqɪtɪladɪ hám tárbiyalanadɪ. Balalar psixologiyasɪn úyrengenimizde, yamasa izertlew jumɪslarɪn alɪp barģanɪmɪzda barlɪq tájriybe jumɪslarɪ oyɪn usɪlɪnda alɪp barɪladɪ. Pedagogikalɪq eksperiment arqalɪ tálim-tárbiya metodɪnɪń nátiyjeliligi anɪqlanadɪ. Sonɪń menen birge qáliplestiriwshi metodlar arqalɪ balaģa arnawlɪ usɪllar arqalɪ tási etiw usɪlɪ túsiniledi.
Endi qosɪmsha metodlarģa toqtalɪp ótsek.
Soraw metodɪ psixologiyanɪń barlɪq tarawlarɪnda maģlɪwmat toplaw ushɪn paydalanatuģɪn dástúriy usɪllardɪń biri bolɪp tabɪladɪ. Soraw metodɪnɪń awɪzeki, jazba (anketa) hám erkin (sáwbet) usullarɪ bar. Balalar menen soraw-juwap metodɪn ótkertuģɪn bolsaq, izertlewshi qoyɪlģan maqsetke muwapɪq sorawlardɪ aldɪnnan tayarlap, bala menen dostana múnásiybette qarɪm-qatnasta bolɪwɪ kerek. Sebebi, bala qanshelli isenim menen qarɪm-qatnasqa kirisse, ol ózin erkin tutɪp, óziniń ishki dúniyasɪ menen bólisiwge háreket etedi. Balalar psixologiyasɪn úyreniwde sáwbet metodɪnan paydalanģanɪmɪzda, ádette, ápiwayɪ sorawlar menen birge súwretler hám predmetlerden de paydalanamɪz. sebeb baqsha jasɪndaģɪ balalarda turmɪs tájriybesi az bolģanlɪģɪ sebepli, olat kóp oylanɪp otɪrmastan juwap beredi. Bul metodtɪ 5–6 jaslɪ blalarģa qollansa boladɪ. Sáwbet waqtɪnda jazɪlɪp alɪńģan juwaplar keyinshelli analiz qɪlɪnɪp salɪstɪrɪlɪp kóriledi.
Demek, sáwbet metodɪn qollanɪw ushɪn tómendegi qaģɪydalarģa boysɪnɪw lazɪm³:
1) sáwbettiń temasɪ hám mazmunɪ balalardɪń rawajlanɪw dárejelerine hám jas ózgesheliklerine say bolɪwɪ kerek;
2) sorawlar joba boyɪnsha hám maqsetke muwapɪq dúziliwi kerek;
3) sáwbet waqtɪnda «awa» yamasa «yaq» demey, tolɪq juwaplar alɪwɪ kerek;
4) sáwbetti hádden tɪsqarɪ sozɪp jibermew kerek;
5) sáwbet arqalɪ balalardɪń bilimleri, nárse hám hádiyseler haqqɪnda túsinikleri, qɪzɪģɪwshɪlɪqlarɪ hám adamlar menen bolģan múnásibetlerin úyreniw múmkin.