1 Milliy iqtisodiyotni tahlil qilishda qo’llaniladigan asosiy ko’rsatkichlar

I. YAIM, jami	302,8	3 255,6	15 923,4	62 388,3
199 325,1
shu jumladan:
- yalpi qo‘shilgan qiymat	263,0	2 848,0	14 233,3	56 671,4	182 071,9
- mahsulotlarga sof soliqlar	39,8	407,6	1 690,1	5 716,9	17 253,2
II. YAlpi qo‘shilgan qiymat	263,0	2 848,0	14 233,3	56 671,4	182 071,9
- qishloq, o‘rmon va baliq xo‘jaligi	85,1	978,5	4 192,8	11 201,0	32 048,1
- sanoat	51,7	462,4	3 370,9	15 114,8	46 708,7
- qurilish	21,4	196,2	771,1	3 760,5	13 112,2
- xizmatlar	104,8	1 210,9	5 898,5	26 595,1	90 202,9
- savdo, yashash va ovqatlanish bo‘yicha xizmatlar	23,1	351,6	1 400,2	5 982,7	19 137,3
- tashish va saqlash, axborot va aloqa	22,1	250,6	1 676,7	7 337,7	22 745,8
- boshqa xizmat tarmoqlari	59,6	608,7	2 821,6	13 274,7	48 319,8

Manba: O‘zbekiston Respublikasi Davlat Statistika qo‘mitasi ma’lumotlari.
Ushbu jadval ma’lumotlariga tayangan holda O‘zbekiston Respublikasida ishlab chiqarilgan YAIMning tarmoq tuzilishini ko‘rib chiqamiz.
2016 yilda YAIMning 25,6 foizi sanoat tarmoqlarida, 17,6 foizi qishloq xo‘jaligida, 7,2 foizi qurilish sohasida va 49,5 foizi xizmat ko‘rsatish sohasida yaratildi. Iqtisodiyot rivojlanishi, real sektorda ishlab chiqarish samaradorligi oshib borishi bilan sanoat va ayniqsa xizmat ko‘rsatish sohalarining YAIMdagi ulushi ortib borilishi jahon iqtisodiy tarixida kuzatilgan hodisadir. O‘zbekiston Respublikasida o‘tgan yillarda sanoat tarmoqlarining YAIMdagi ulushi ortib borayotganligi progressiv tarkibiy siljishdan dalolat beradi.
Qo‘shilgan qiymatlar yig‘indisi ko‘rinishida hisoblangan YAIM tarkibiga sof bilvosita soliqlar, ya’ni davlat byudjetiga tushgan qo‘shilgan qiymat solig‘i, aksiz solig‘i va bojxona boji to‘lovlari bilvosita soliqlar bilan davlat byudjetidan ishlab chiqaruvchilarga berilgan subsidiyalar o‘rtasidagi farq ham qo‘shiladi.

Ishlab chiqarish usulida aniqlangan YaIM ko’rsatkichinig

strukturasini va undagi siljishlarni tahlil qilish juda muhim xulosalar
beradi. Aloxida tarmoqlarning mamlakat iqtisodiyotida yaratilgan yalpi
qo’shilgan qiymatdagi ulushi, bu ulushning o’zgarishi bu mamlakatning
iqtisodiy rivojlanish darajasi va kutilayotgan istiqboliga baho berish
imkonini beradi.
YaIMni xarajatlar bo‘yicha hisoblash.Bu usul yakuniy
foydalanish usuli deb ham yuritilib, unda YaMMni hisoblash uchun
yakuniy mahsulotlarni sotib olishga qilingan barcha xarajatlar o’zaro
qo’shib chiqiladi. Bu xarajatlar quyidagicha guruhlanadi:
Uy xo’jaliklarining iste‘mol xarajatlari (C):
a) uzoq muddat foydalaniladigan iste‘mol buyumlari sotib olishga;
b) kundalik foydalaniladigan iste‘mol buyumlari sotib olishga;
v) iste‘mol xizmatlari to’loviga.
Yalpi ichki xususiy investitsiya xarajatlari (I):
a) asbob-uskunalar, mashinalarni yakuniy sotib olishga;
b) korxonalar, inshootlar, turarjoy binolarini qurishga sarflangan;
v) tovar zaxiralari o’rtasidagi farqlar yoki zaxiralarning o’zgarishi.
Tovar va xizmatlarning davlat xaridi (G).
Bu guruh xarajatlariga mahalliy va markaziy boshqaruv hokimiyati
idoralari tomonidan korxonalarning pirovard mahsulotlari va resurslari
xaridi (avtomobil yo’llari va pochta muassasalari qurilishi, davlat
korxonalarida to’lanadigan ish haqi) xarajatlari kiritiladi. Lekin shu
o’rinda ta‘kidlash lozimki, bu xarajatlarga davlat transfert to’lovlari
kiritilmaydi.
S