1. Moliyaviy tahlilning vujudga kelishi, zamonaviy boshqaruvdagi roli va ahamiyati

№	Ko‘rsatkichlar	O‘tgan yil	Hisobot yili
Farqi (+;-)
1.	Yil boshiga tovar zaxiralari qoldig‘i, ming so‘m	6844	6148	-696
2.	Tovarlar kirimi, ming so‘m	40698	42500	+1802
3.	Tovarlarning boshqa sabablarga ko‘ra chiqib ketishi, ming so‘m	62	59	-3
4.	Yil oxiriga tovar zaxiralari qoldig‘i, ming so‘m	6148	6298	+150
5.	Sotilgan tovarlar hajmi, ming so‘m	41332	42291	+959
Shu jumladan, sotilgan tovarlar hajmining o‘zgarishiga omillar ta’siri: – tovarlarning yil boshidagi qoldig‘i o‘zgarishining hisobiga (∆TZyb)				-696
– tovarlar kirimining o‘zgarishi hisobiga (∆TK)				+1802
– tovarlarning turli sabablarga ko‘ra chiqib ketishining hisobiga (∆TCh)				+3
– tovar zaxirasi qoldig‘ining hisobot davri oxiriga o‘zgarishi hisobiga (∆TZyo)				-150

• Balansli bog‘lanish usuli moliyaviy tahlilda ham keng qo‘llaniladi.
• “Sharq” fermer xo‘jaligi to‘lov qobiliyati tahlili

To‘lov mablag‘lari	Hisobot yili oxiriga summasi, ming so‘m	To‘lov qarzlari	Hisobot yili oxiriga summasi, ming so‘m
1. Pul mablag‘lari, ya’ni kassadagi va hisob raqamidagi pul mablag‘lari	54377	1. Mol yetkazib beruvchi va pudratchilarga to‘lanadigan schyotlar (qarzlar)	4657
2. Tovar-moddiy zaxiralari	26584	2. Olingan bo‘naklar	4945
3. Debitorlik qarzlari	24685	3. Budjetga to‘lovlar bo‘yicha qarzlari	4614
		4. Maqsadli davlat jamg‘armalariga to‘lovlar bo‘yicha qarzlar	3890
		5. Mehnatga haq to‘lash bo‘yicha qarzlar	3395
		6. Boshqa kreditorlik qarzlari	905
Jami to‘lash uchun mablag‘lar	105646	Jami to‘lov qarzlari	22406
To‘lov mablag‘laridan to‘lov qarzlarining ko‘pligi	-	To‘lov qarzlaridan to‘lov mablag‘larining ko‘pligi	83240
Balans	105646	Balans	105646

• 4.3. Iqtisodiy-matematik usullar
• 4.3.1. Integral usuli va uni tahlilda qo‘llanilishi
• Iqtisodiy ko‘rsatkichlarning o‘zgarishiga ta’sir ko‘rsatuvchi omillar aniq o‘lchangan va hisoblangan bo‘lishi lozim. Bunga integral usulini qo‘llash orqali erishish mumkin.
• Shu bois, iqtisodiy ko‘rsatkichlarni o‘rganish va bilish uchun ko‘rsatkichning o‘zgarishiga ikkita va undan ortiq omillar ta’sirini hisoblashda integral usulidan foydalanish muhim ahamiyatga ega. Integral usulining ahamiyatliligi shundaki, agarda zanjirli bog‘lanish yoki ko‘rsatkichlar farqi usullarida omillar ketma-ketligi o‘zgarsa, ularning natija o‘zgarishiga ta’siri har xil bo‘ladi. Bu usulda esa omillar ta’sirini hisoblashda ketma-ketlikka rioya qilishni talab qilmaydi.

• Omillarning ketma-ketligi o‘zgarishidan qat’iy nazar omillar ta’siri doimo bir xil, ya’ni eng muhimi to‘g‘ri topiladi. Integral usuli bilan bog‘liq tegishli hisob-kitoblar bir tomondan matematik tahlil asoslarini bilishni talab etsa, ikkinchi tomondan zanjirli almashtirish usuliga nisbatan tegishli hisob-kitoblarni bajarishni talab etadi.
• O‘rganilayotgan natija ko‘rsatkichiga omillar ta’sirini hisoblashning turli shakllari mavjud bo‘lib, agarda natijaga ikkita omil ta’sir ko‘rsatadigan bo‘lsa, u holda natijaga ta’sir ko‘rsatuvchi omillar bog‘liqligi quyidagi matematik formula ko‘rinishida bo‘ladi:
• U = X1 × X2,
• Demak, o‘rganilayotgan natijaga ikkita omil ta’sir ko‘rsatarkan va bu omillarning ta’sir darajalari integral usulida quyidagi tartibda o‘rganiladi:
• o‘rganilayotgan natijaning o‘zgarishiga birinchi omilning ta’siri quyidagicha aniqlanadi:
• ±∆Ux1 = (X20 × ∆X1) + ((∆X1 × ∆X2) / 2);
• natija o‘zgarishiga ikkinchi omilning ta’siri esa quyidagicha aniqlanadi:
• ±∆Ux2 = (X10 × ∆X2)+ ((∆X1 × ∆X2) / 2).
• Aniqlangan bu ikki ta’sir ko‘rsatuvchi omillarning yig‘indisi o‘rganilayotgan natijaning umumiy farqiga teng bo‘lishi lozim.

•