1 sh. T. Otaboev t. I. Iskandarov

Muassasalar 
Kirlar miqdori, kg da 
Aralash shifoxonalar 
Ginekologaya, jarrohlik bo’lmalari 
Tug’ruqxonalar 
Sanatoriylar 
Dam olish uylari 
Mehmonxonalar 
YOtoqxonalar 
Bolalar yaslisi 
Bolalar bog’chasi 
50 
60 
80 
30 
20 
30 
10 
40 
30 

---

398
Aholi turar joylarida kirxonalar kvartallarda, nohiyalarda joylashgan 
bo’ladi. Korxonalar qoshidagi kirxona ularning hududida joylashtirilib, 
o’sha korxona uchun xizmat qiladi. Kommunal xo’jaligiga qarashli 
kirxonalar aholi turar joylariga yaqinroq joylashtiriladi, ularni suv bilan 
ta’minlash uchun albatta shahar vodoprovodiga, issiq suviga va chiqindi 
suvlarni olib ketish uchun kanalizaciya tarmoqlariga ulanmog’i kerak. 
Odatda kirxonalarning katta-kichikligi aholi soni bilan aniqlanadi. 
Bunda kirxona xizmatidan foydalanadigan odamlar soni, yuqorida 
keltirilgan kishi boshiga tushadigan kir miqdori hisobga olinadi. SHahar 
aholisining umumiy sonidan o’z knrini mustaqil o’zi yuvuvchi aholi soni 
chiqarilib tashlanadi. Mexanizaciyalashgan kirxonalarda yuvilgan 
kirlarning miqdori quyidagi formula bilan aniqlanadi. 
X = n(a-b) 
S 
X - bir ish kunida yuvish uchun yig’ilgan kir miqdori (kg) da; 
n - kirxona xizmatidan foydalanuvchi aholi soni; 
a - har bir shaxsdan bir oy mobaynida tushadigan kir miqdori (kx); 
b - jamoat sektorlaridan har bir kishi boshiga tushadigan kirlar (kg); 
S - bir sutka davomida kirxonalarning necha smenali ishlashi (2 
smena). 
Bir oy davomida kirxonalarning ishlash kunlari soni (26 kun). 
Misol: 25000 aholini ta’minlash uchun kirxonaning ishlab chiqish 
kuchi bir smenada shunday bo’ladi. 
X = 25000 (10-2) _ 5770 kg quruq kir buyumlar 
226
Kir buyumlarni yuvish va ishlash jarayoni quyidagacha bo’lishi 
ko’zda tutiladi. 
1. Kir buyumlarni qabul qilib olish va saqlash; 

---

399
2. Kir buyumlarga belgi qo’yish; 
3. Kir buyumlarni guruhlarga bo’lish; 
4. Kir buyumyaarni yuviga (ivitish, qaynatish, yuvish, chayish va 
siqish). 
5. Quritish, dazmollash, toza kirlarni ayrim xonalarda saqlash va 
aholiga tarqatish. 
Kir buyumlar ivitilganda suvning harorati 30°S ga teng bo’lib, unga 
ishqor (soda, sovun, sintetik yuvish vositalari) qo’shiladi va 4-12 soatcha 
qoldiriladi, bunda narsalardaga kirlar, ayniqsa oqsil va kraxmalga o’xshash 
kirlar ivib matolardan engil yuviladi. Kirlarni qaynatishning gigienik va 
epidemiologiq ahamiyati katta. Maxsus idishlarda kirlar ivitilgandan so’ng 
100°S da 60-90 minut qaynatilishi kirlarning oson yuvilishiga yordam 
byeradi. 
Bunda, patogen mikroorganizmlar, gijja tuxumlari qiriladi. SHuning 
uchun ham mikrobli buyumlar - kirlar albatta qaynatilishi kerak. Kir asosan 
maxsus kir yuvish mashinalarida yuviladi, yuvish jarayoni 45 minutdan 1,5 
soatgacha davom etishi mumkin. SHundagina kirlar toza bo’ladi. Narsalar 
yuvilib bo’linganidan so’ng, o’sha mashinalarda chayiladi, kraxmallanadi, 
sin’ka qo’shilishi mumkin va hokazo. So’ng kirlar maxsus centrifugalarda 
minutiga 1000 marotaba aylantirilib, undagi suv-namlik chiqarib 
yuboriladi. Kirlarni quritish odatda quritish shkaflarida yoki quritish 
barabanlarida amalga oshiriladi. Barabanlarning issiqlik darajasi 60-65°S 
dan oshmaydi va o’rtacha 1 soatda kirlar quriydi. 
Quritish shkaflarida kirlarning namligi 10--12% ga kamayadi, Bu 
kirlar keyin dazmollash mashinalari - aylanuvchi isitilgan kalandrlarga 
o’tkaziladi, unda kirlar quriydi va dazmollanadi. Erkaklar ko’ylagi maxsus 
dazmollash presslarida, boshqa buyumlar esa qo’lda dazmollanadi. Kirlar 
dazmollanib bo’lingach turlarga ajratiladi va egalariga tarqatiladi. 
100 kg quruq kir buyumlarni yuv uchun 2,5 kg sovun va 1,25 kg 
soda yoki sintetik yuvish poroshoklari sarflanadi. Kir yuvish uchun 

---