1-tema: qaraqalpaq tili hám oníŃ basqa pánler menen baylaníSÍ Joba

Epitet
Pikirdi awıspalı mánide kórkem tásirli etip súwretlew quralına epitet dep ataladı. Epitet mánisinde kelgen sózler gáptegi anıqlawıshlarǵa uqsas keledi, biraq olar jay anıqlawıshlıq xızmette emes, belgili bir predmetti yamasa hareketti kórkem, obrazlı etip súwretleydi. Mısalı: Gúz dalalarǵa, miywe aǵashlarına óziniń altın sarı boyawın jaǵıp sırlap atır. Ele ǵarrılıqtıń qırawı shalmaǵan seldirlew saqal-murtı, is kiyimi onı kórer kózge júdá qarapayımlandıra túskendey.


Teńew
Belgili bir zatlardı, qubılıslardı óz-ara salıstırıw arqalı kórkem súwretlew ádisine teńew dep ataladı. Sóylewshi óz pikiriniń tiykarǵı túyini bolǵan sózdi basqa bir uqsas predmetlerge, qubılıslarǵa salıstırıw arqalı kórkem obraz jasaydı. Salıstırıw tómendegi grammatikalıq qurallardıń qatnası arqalı bildiriledi:
a) atlıq sózlerge -day/-dey, -tay/-tey salıstırıw qosımtalarınıń jalǵanıwı arqalı. Mısalı: Ol jerde qurılıstıń kóshpeli qızıl bayraǵı kóz jetirim jerden jalınday lawlap kózge túsedi. Biz alǵan mineral tóginimizdi sıpıramızdaǵı unımızday qásterlep paydalanayıq,-deydi ol.
b) -ǵanday/-gendey qosımtalı hal feyildiń basqarıwındaǵı toplamlar arqalı. Mısalı: Seydannıń denesi pútkilley qulaqqa aylanıp ketkendey ıntıǵa tıńlaydı. Ózegi gewlengen ǵarrı tallardıń shaqalarına búrilip turǵan tań shımshıqları juǵırlasıp, álleqanday bir áhmiyetli másele ústinde tartısıp atırǵanday. Tuw alısta kúngi jaǵı gúmis jalatqanday bir toda kókshe bult ızǵıp baratır.
s) atlıq sózlerge sekilli, sıyaqlı, taqılette, tárizli, usap, kibi, yańlı t.b. salıstırıwshılıq máni beriwshi kómekshi sózlerdiń dizbeklesiwi arqalı, mısalı:


Metaforalar
Qandayda bir predmet yaki qubılıstıń ataması arqalı óz ara túri, kórinisi, háreketi t.b. belgileriniń uqsaslıqlarına qaray ekinshi bir predmet ya qubılıstıń atalıwına metafora deymiz. Mısalı, bet, bas, awız, ayaq, búrkit, bel, kóz t.b. sózler tuwra mánisinen metaforalıq usılda awısıp ta qollanıladı: Jerdiń beti, tawdıń bası, sózdiń bası, qaltanıń awzı, japtıń ayaǵı, iyneniń kózi, istiń kózi, aynanıń kózi. Tawdan ushqan búrkit boldım. Wádesinde taban tirep turıwǵa, Jańa jıldıń jańa bekkem beli bar. t.b.
Metaforaǵa mısallar: Jipek samal sıypalap júzińdi. Gúzde diyxannıń isi shójeleydi. Gáptiń ayaǵı maǵan barıp taqaldı. Men sizlerge uramnıń awzın ashıp qoyǵanım joq. Jer qushaǵı misli jupar ańqıydı. Sóz marjanın terip alıp kitaptan. Ótti ásirler quwıp arbasın, Ál Beruniy tuwılǵan jerde, Biraq zorǵa iler edi, qaraǵanda kóz aǵımı. Jete almay samallar jılar. Hasıl dalam óz kewlimdey shalqıydı. Ómir shad bolmasa, bolarlar kómir. Tallar tik ayaqtan basıp, Jol boyında qatarlasıp.
Metaforalardıń xızmetlerin kóbinese atlıq, kelbetlik, feyil sózler atqaradı: adamnıń ayaǵı – japtıń ayaǵı (atlıq-nesi), jipek tawar – jipek samal (kelbetlik-qanday), tawıq shójeleydi – jumıs shójeleydi (feyil-ne qıladı).