1. Xidmət sahələrinin inkişafında turizmin yeri və rolu

Şəkil 1. Turist məhsulunun strukturu

• 
  Pekic-tur: inklyuziv-turla müqayisədə daha geniş xidmət dəsti olub, ənənəvi xidmətlə, yerləşdirmə, qidalanma, ekskursiya ilə yanaşı idman-sağlamlıq, mədəni-kütləvi əyləncəli
  

xidmətləri və s. nəzərdə tutur.Xidmətlər dəsti turistlərin tələbindən asılı olaraq dəyişə bilər və turun ümumi dəyərinin təsiri altında yerləşir.

Xidmətlərin kompleksliliyi onların təsnifləşdirmənin tərkibinə müxtəlif qruplaşdırma

70
əlamətlərinin daxil edilməsinə əsaslanan təsnifatı hesabına açılır. Əksər hallarda aşağıdakı xidmət qrupları fərqləndirilir.

1. 
   Turizm bürosu, turizm agentliyi,səyahət bürosu xidmətləri (o cümlədən xidmətlərin bronlaşdırılması, səfərəçıxma sənədlərinin rəsmiləşdirilməsi, valyuta mübadiləsi);
   

2. 
   Turist istirahəti və turist marşrutu üzrə səyahət (müxtəlif nəqliyyat növlərindən istifadə etməklə);
   

3. 
   İstirahət gününün turist gəzintisi (həm piyada, həm də nəqliyyat vəsaitlərindən istifadə etməklə);
   

4. 
   İşgüzar turizm üçün xidmətlər (daşıma, rabitə,təşkilatı-texniki, informasiya və s. xidmətlər);
   

4. 
   Turist müəssisə və təşkilatlarının reklam informasiya xidmətləri;
   

4. 
   Yaşayış yerinin (mehmanxanalarda, nansionatlarda, motellərdə,turbazarlarda və.s) təqdim edilməsi üzrə xidmətlər.
   

4. 
   Turist müəssisə və təşkilatlarının sair xidmətləri (görüşlərin, müşaiyətetmələrin, yolasalmaların, kütləvi turist tədbirlərinin, təhlükəsizliyinin və.s təmini);
   

4. 
   Ekskursiya xidmətləri (ekskursiya bürosunun bronlaşdırma, çatdırma, reklam, ekskursiya təşkilatı üzrə xidmətlər)
   

Avropa Birliyi üzvü olan dövlətlər tərəfindən qəbul edilən statistik təsnifata əsasən

turist xidmətləri aşağıdakı kimi qruplaşdırılır:

1. 
   Mehmanxana xidmətləri;
   

2. 
   Qidalanma xidmətləri;
   

3. 
   İçkilərin satışı üzrə xidmətlər;
   

4. 
   Yeməkxana xidmətləri və hazır yeməklərin çatdırılması üzrə xidmətlər.
   

AB Şurasının təsnifatı həm də təşkil olunmuş istirahət, mədəniyyət, din sahəsində inzibati xidmətləri ayırır.

Bütün bunlar əsas profil xidmətləri haqqında təsəvvür yaradır.

71

Mövzu 7. TURİZMİN POTENSİALI VƏ ONUN QİYMƏTLƏNDİRİLMƏSİ METODİKASI

Plan:

1. 
   Turizmin iqtisadi əsasların mənbələri və əsas inkişaf istiqamətləri
   

2. 
   Turizmin mənfəəti və nun bölgüsü sxemi
   

3. 
   Turizmdə fondlar və resurslar
   

3. 
   Turizmin kadr potensialı
   

3. 
   Turizmin potensialının qiyçətləndirilməsi metodikası
   

1.Turizmin iqtisadi əsaslarının mənbələri və əsas inkişaf istiqamətləri

Turizmin iqtisadi əsası ölkədə istehsal olunan ÜDM, regionların iqtisadi potensialı və turizmin inkişafına yönəldilən investisiya daxildir. Hər bir ölkədə investisiya mənbəyini daxili və xarici resruslar təşkil edir. Xarici resursların turizm sferasına kapitalı əldə olan mənfəətlə ölçülür və biznes fəaliyyətinin yeni forması kimi beynəlxalq səviyyəli qərarların qəbulundan asılıdır. Xarici investisiyalar adətən iqtisadi cəhətdən zəif olan ölkələrdə, amma təbii sərvətləri zəngin olan ölkələrə axınla ifadə olunur və mahiyyəti etibarı ilə bu sahə investisiya risklərindən xeyli asılıdır. Buna görə də turizmin inkişafının iqtisadi əsasını formalaşdırmaq üçün dayanıqlı iqtisadi siyasət vacibdir. Turizmin iqtisadi əsasını müasir şəraitdə onun maddi texniki bazası, resursları və təşkilati idarəetmə qabiliyyəti təşkil edir. Mövcud turizmin vəziyyəti haqqında onun əsas göstəricilərini təhlil etmək və onun rolunu qiymətləndirmək yolu ilə mümkün olur. Belə ki, turizmin əsas fondları, o cümlədən passiv və aktiv əsas72 fondlar, inovasiya sistemi, yeniliklər və kadr potensialı ilə ölçülür əsas fondlar mülkiyyət formalarına görə istifadə olunur. Turizmdə daha çox qeyri-dövlət xüsusi mülkiyyət forması səmərəlidir. Sahibkarlıq kimi turizmin inkişafına dövlət büdcəsindən sahibkarlıq fondu vasitəsilə çox cüzi faizlə kreditlər verilir. Turizmin əsas fondları binalar tikilir, xidmət edən müəssisələr infrastruktur və formalaşdıran in-frastrukturalar, o cümlədən nəqliyyat imkanları, yerli əhalinin iqtisadi durumu, xarici sahibkarların qoyduğu vəsaitlər təşkil edir. Turizmin əsas fondları aktiv və passiv funksiyaları həyata keçirir. Mülkiyyət formalarına görə turizmin əsas fondları dövlət, bələdiyyə və xüsusi mülkiyyətə bölünür.

Dövriyyə vəsaitləri turizmdə pul vəsaiti ilə ölçülür. Bu pul vəsaitinin mənbəyi isə yaradılan yeni mənfəətdir. Turizmin iqtisadi və sosial inkişafının əsas iqtisadiyyatı olaraq resurslardan istifadə etmək yolları, onun səmərəliliyi iqtisadi potensialın yüksəlməsinə təsir edir. Rəqabət mühiti şəraitində gəlirli turist obyektləri və hüquqi şəxslər öz fəaliyyətinin genişlənməsinə, özünün maliyyələşməsinə maliyyə imkanı yaradır.