11-mavzu: Islom dini va tarixi
Islomda nikoh va oilaviy munosabatlar talqini, ayol maqomi. Er - xotinlarning huquq va
Download 291.2 Kb. Pdf ko'rish
|
11-ma\'ruza
|
5. Islomda nikoh va oilaviy munosabatlar talqini, ayol maqomi. Er - xotinlarning huquq va
majburiyatlari. Islom dinida oila qurishning har bir inson uchun zarurat ekanligi Qurʼonning Nur surasi, 32-oyatida va hadislarda ham oʼz ifodasini topgan insonlarni juft boʼlib yashamoqlari nihoyatda sharafli insoniy yoʼllar bilan boʼlishini koʼzda tutgan. Inson oilada oʼsadi, ijtimoiy tarbiyaning boshlangʼich shartlari bilan oilada tanishadi – voyaga yetadi. Ilm-maʼrifatga, atrof-muhitga oqilona munosabat, ishchanlik, mehnatsevarlik, kishilarga nisbatan mehru oqibat, avvalo, oilada shakllanadi. Oiladagi er-xotin oʼrtasidagi, ota-ona va farzandlar, qoʼni-qoʼshni va qarindoshlar oʼrtasidagi oʼzaro munosabatlarda ham axloq, odob tarbiyasining muhim va bunda ayolning oʼrni benihoya katta hisoblanadi. Islom dini asoslarini oʼzida mujassam etgan Qurʼoni karim va Hadisi sharifda ilgari surilgan axloq-odob qoidalari, mezonlarida oilaviy hayotning oʼzaro jipsligi va oila aʼzolarining bir-birlariga boʼlgan munosabatiga, xususan, ayol (ona), opa-singilga nisbatan alohida mehru oqibatli boʼlish masalasiga katta ahamiyat beriladi. hadisshunos olim Imom al-Buxoriyning “Hadis” asarini keltirib oʼtish joizdir . Аbu Hurayra (rz.)dan rivoyat qilingan hadisga koʼra islom dinida oila bilan bogʼliq barcha masalalarga: nikoh bitimi chogʼidagi joiz (mahr, oila masʼuliyati va h.k.) va nojoiz (aldash, savdoni buzishi, mahr bermaslik, birodar musulmon kishining unashtirilgan qiziga u bergan mahrdan koʼproq mahr berib unashtirilish, oʼz singlisi rizqini tortib olish va h.k.) shartlar , oilada uy yumushlarida ayoliga yordam berish, ayolini hurmat qilish va avaylash, taloq berishdagi tartiblar , oilaga qilinadigan nafaqa , xullas, oilaning qurilishi jamiyat va inson uchun ham ijtimoiy, iqtisodiy va maʼnaviy masʼuliyatni oshirishi va foyda keltirishi, oʼzaro jipslik, tinchlik, totuvlik, mehr – oqibat va muruvvatning kuchayishiga, tarbiya oʼchogʼi sifatidagi ahamiyatiga toʼla eʼtibor qaratilgani tufayli ham islom dini butun dunyoga keng quloch yoyishiga sabab boʼlmoqda desak mubolagʼa boʼlmaydi. Xotinning er zimmasidagi haqqi erning o‘ziga ham, moliga ham tegishlidir. Xotinning eri zimmasidagi mahr va nafaqa singari moliyaviy va shaxsiy haqlari bor. Ular quyidagilar: Xotinning er zimmasidagi haqlaridan birinchisi er tomonidan unga yaxshi va adolatli muomala qilinishidir. Ayolning eri zimmasidagi ikkinchi haqqi bu mahr haqqidir. “xotinlariga mahrlarini hadya kabi (ya'ni chin ko‘ngildan) beringiz” (Niso surasi: 4 -oyat), deya amr etgan. Er xotinning ozorini ko‘tarishi, u g‘azablanganida va jahli chiqqanida muloyim bo‘lishi, uning xatolarini kechirishi kerak. Bunday qilish Rasululloh sollallohu alayhi vasallam sunnatlariga amal qilishdir. Imom Muslim rivoyat qilishlaricha, Anas ibn Molik roziyallohu anhu aytadilar: «Rasullulohdan boshqa oilasiga mehribonroq biror kishini ko‘rmadim». Erkak ayolini qizg‘anishi, uning or-nomusini saqlashi kerak. Er xotinining oziq-ovqat va kiyim- bosh kabi ehtiyojlarini isrof etmay, yetarli ta'minlashi kerak. Er xotinini yaxshi ko‘rsa, juda hurmatlashi lozim, yomon ko‘rsa, zulm qilmasligi kerak. Istasa, chidab yashasin yo yaxshilikcha ajralsin. Ayolni faqat mardlar qadrlaydi, pastlar xorlaydi. Erning xotin zimmasidagi eng muhim haqlari quyidagilardir: Xotinning eriga nisbatan eng birinchi burchi, yoxud erning o‘z ayoli ustidagi eng birinchi haqqi bu – ayol kishining eriga itoatkor bo‘lishidir. Erning ayoli ustidagi ikkinchi haqqi shuki, ayol kishi asosiy vaqtini uyda o‘tkazib, faqat erining roziligi bilangina ko‘chaga chiqishi lozimligidir. Xotin erining haqqini o‘z haqqidan va hamma yaqinlarining haqqidan ham ustun qo‘yishi kerak. Xotin uyiga erining ruxsatisiz hech kimni qo‘ymasligi, erining uyidan uning ijozatisiz biror narsani o‘zining yaqinlariga ham berishi kerak emas. Agar bersa, xotinga gunoh, erga savob bo‘ladi. Shuningdek, erning ayoli ustidagi haqlaridan biri xotin kishi Alloh taolo bergan nasibaga rozi bo‘lishi, eriga injiqlik qilmasligi kerak. Xotin farzandlariga rahm qilishi, ularni hurmat qilishi, farzandlarni urishib la'natlashdan tiyilishi lozim. Download 291.2 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|