12-mavzu: I-II –iii guruhlarning qo’shimcha guruhchasi elementlari bo’limi mavzularini o’qitish metodikasi Reja

Mis (II)- nitrat Cu(NO₃)₂ ∙6H₂O -suvda yaxshi eriydi, havodagi namni o‘ziga tortadi, qizdirilsa suvni yo‘qotib, jigar rangli Cu(NO₃)₂ ni hosil qiladi. Cu(NO₃)₂ esa ok kukundir.

2Cu(NO₃)₂ ∙3H₂O→ 2CuO +O₂ + 4NO₂ + 6H₂O

3Cu + 8HNO₃ → 3Cu(NO₃)₂ + 2NO + 4H₂O

cuyul

Cu + 4HNO₂ = Cu(NO₃)₂ +2NO₂ + 2H₂O

kons

Mis gidroksokarbonat- (CuOH)₂CO₃ tabiatda malaxit minerali sifatida uchraydi, yashil bo‘yoq sifatida ishlatiladi.

2CuSO₄ + 2Na₂CO₃ + H₂O = (CuOH)₂CO₃ + 2Na₂SO₄ + CO₂

Mis atsetat- Cu(SH₃COO)₂

CuO + 2CH₃COOH → Cu(CH₃COO)₂ + H₂O

Mis atsetat-arsenat (parij yashili) - Cu(CH₃COO)₂^* Cu₃(AsO₃)₂ – misning qo‘sh tuzi

Mis inson, hayvon va o‘simlik uchun oz miqdorda zarur element. Mis organizmda 10^-3-10^-4% bo‘lib, oksillar (gemokuperin, seruloplazmin, kuproprotein va boshqalar) va ayrim fermentlar tarkibida bo‘ladi, shuningdek mis birikmalari gemoglobin va fosfolipidlarni sintezi uchun zarur bo‘lib hisoblanadi

Kumush (Argentum)-^107,8 ₄₇Ag

Kumush Ag (Z-47)ning tabiatda 2 izotopi va 25 ta sun’iy izotopi bor. U tug‘ma va rudalar ko‘rinishida uchraydi, ya’ni kumush yaltirog‘i – Ag₂S va shox (muguz) kumush – AlCl.

Olinishi.Kumushni olish uchun qo‘rg‘oshin-kumush rudalarida qo‘rg‘oshin bilan ajratiladi.Sanoatda olinadigna kumushning asosiy qismi (80 %) polimetall rudalarini qayta ishlash natijasida tayyorlanadi.

Sulfidli rudalardan kumush ajratib olishda natriy sianidning kumush bilan koordinatsion birikma hosil qilish qobiliyatidan foydalaniladi: Ag₂S+4NaCN →2Na[Ag(CN)₂]+Na₂S

Eritma orqali havo yuborib reaksiya muvozanatini o‘ngga surish bilan mahsulot unumi oshiriladi; bunda Na₂S oksidlanib Na₂SO₃, NaSCN ga aylanadi. So‘ngra eritmaga Rux bo‘lakchalari solinib xomaki kumush hosil qilinadi: 2Na[Ag(CN₂)] +Zn→2Ag+Na₂[Zn(CN)₄]

Xossasi: toza kumush juda yumshoq, cho‘ziluvchan metall bo‘lib, uning zichligi 10,5 g/sm³ va suyuqlanish harorati 960,8⁰S

Kumush yumshoq bo‘lgani uchun toza holda ishlatilmaydi, unga ma’lum miqdorda mis qo‘shib qotishma tayyorlanadi. Qotishmada qancha kumush borligi proba bilan ko‘rsatiladi. Proba 1000 hissa qotishmada necha xissa toza kumushborligini ko‘rsatadi. Masalan: 875 probali tarkibida 87,5% kumush va 12,5% mis bo‘ladi.

Kimyoviy jihatdan barqarorligiga qaramay kumush bilan olingan ayrim reaktivlar ta’sir etishi mumkin, ammo xlorid kislota va suyultirilgan sulfat kislota bilan reaksiyaga kirishmaydi. Kumush suyultirilgan va konsentrlangan HNO₃ va kons H₂SO₄bilan reaksiyaga kirishadi. 3Ag + 4HNO₃ = 3AgNO₃ + 2H₂O + NO

suyul

Ag + 2HNO₃ = AgNO₃ + H₂O + NO₂

kons

2Ag + 2H₂SO₄ = Ag₂SO₄ + SO₂ + 2H₂O

kons