130. Moliyaviy bashoratlash deb nimaga aytiladi?

188. Davlat budjetining mohiyati nimalar orqali namoyon boladi?


189. Davlat budjeti boshqa iqtisodiy (moliyaviy) kategoriyalar bilan qanday bog‘langan?


190. Davlat budjeti qanday funksiyalarni bajaradi?

191. Davlat budjetining taqsimlash va nazorat funksiyalari qanday xarakterli xususiyatlarga ega?
Davlat byudjeti moliyaning tarkibiy qismi sifatida, uning boshqa bo‘linm alari singari ikki xil funksiyani bajaradi:
1) taqsimlash;
2) nazorat.
Davlat byudjetining taqsimlash funksiyasi orqali uning mohiyati namoyon bo‘ladi. Bu davlat byudjeti tomonidan amalga oshirilayotgan taqsimlash m unosabatlarining m azm unida yaqqol k o ‘rinadi. Davlat byudjeti orqali amalga oshiriladigan taqsim lash bu jarayonning ikkinchi (oraliq) bosqichidir. Shuning uchun ham davlat byudjetining taqsimlash funksiyasi o ‘ziga xos bo ‘lgan xususiyatga egabo'lib, undan taqsimlangan yalpi ichki (milliy) mahsulotni qayta taqsimlashda foydalaniladi. Agar taqsimlashning birinchi bosqichida byudjet m ablagiari (byudjetga to'lovlar) milliy darom adda davlatning ulushi sifatida maydonga chiqsa, uning ikkinchi bosqichida esa ana shu ulush qismlarga bo‘linadi va ko‘p sonli kanallar orqali turli tadbirlarni moliyalashtirishga va fondlarni shakllantirishga yo‘naltiriladi.
Davlat byudjetining n azo rat funksiyasi h am o ‘ziga xos xususiyatlarga ega. Byudjetning milliy iqtisodiyot bilan uzviy bog‘liqligi takror ishlab chiqarishning barcha bo‘linmalarida ahvolning qandayligi to‘g‘risida m a’lumotlar bilan doimiy ta ’minlab turadi.
Mablag‘larning byudjetga kelib tushishi, byudjet assignovaniyalarining yo‘nalishi va ulardan foydalanish ishlab chiqarish, taqsim ­ lash, almashuv va iste’moldagi muvaffaqiyat va kamchiliklami ifoda etadi. U lar milliy iqtisodiyotda nom utanosibliklarning vujudga kelayotganligi, rivojlanish sur’atlaridagi buzilishlar, milliy iqtisodiyotda sodir boiayotgan taqsimlash jarayonlarining to ‘g ‘riligi va o ‘z vaqtidaligi, ishlab chiqarishning samaradorligi va hokazolar to ‘g ‘risida go‘yo signal berib turadi. Milliy iqtisodiyotning istalgan bir sohasi yoki korxonaning moliyaviy ahvoli, albatta, davlat byudjeti bilan bo ‘ladigan o ‘zaro m unosabatlarga - soliqlarda, toiovlarga, byudjetdan moliyalashtirish hajmlariga, byudjet assignovaniyalarini o ‘zlashtirishda va hokazolarga o ‘z ta ’sirini ko‘rsatadi. Dem ak, byudjet orqali rejadan og‘ish tufayli tarmoqlararo moliyaviy aloqalar va davriy qism an disproporsiyalar, jam g ‘arm alarning hajm i, mablagvlarni o ‘zlashtirish sur’atlari va boshqalardagi o ‘zgarishlar yaqqol ko‘rinib turadi. Bularning barchasi davlat byudjetining nazorat funksiyasiga umumiylik, universallik xarakterini beradi (birinchi xususiyat). Bu esa, o ‘z navbatida, milliy iqtisodiyotni tezkor boshqarishda davlat byudjetining nazorat funksiyasidan keng foydalanish uchun sharoit yaratadi.