17-mа`ruzа Mаvzu: uzlukli transport mashinalari I. Mа`ruzа rеjаsi

Avtomobil transporti 

Karyerlada avtoyo‘llarning joylashish tizimlari.

Avtoyo‘llarning joylashishi 

va avtotransportning harakatlanish tizimlari konning kon-texnik sharoitlari, foydali
qazilma va qoplama tog jinslarini tashish yo‘nalishi hamda masofasi orqali 
aniqlanadi.
Avtoyo‘llarning planda joylashishi va harakat yo‘nalishi orqali konni ochish 
usuli aniqlanadi.
Avtomobil transporti qo‘llanilganda karyer ishchi gorizontlari va yuqorigi 
kompleks to‘gri, spiral, tugunli va aralash yo‘llar (syezd) yoki harakat sxemalari
bilan bog‘lanadi. 


To‘g‘ri syezdlar

aosan uncha chuqur bo‘lmagan gorizontal va kichik 

qiyaliklarda joylashgan qatlamlarni ochishda va qazib olishda qo‘llaniladi (8-
rasm). Bunda karyer nisbatan uzunroq va sayoz bo‘lishi (8-rasm, a) hamda tog‘ 
rayonlarida joylashganligi (8-rasm, b) bilan xarakterlidir.
Halqasimon syezdlar (петлевые съезды) nisbatan chuqur karyerlarda hamda 
yoki to‘g‘ri syezdlar o‘tishi iloji bo‘lmagan tog‘ yon bag‘irlari sharoitlarida
qo‘llaniladi (9-rasm). 
8-rasm. Avtotransport to‘gri syezdlari 

O‘rama syezdlar (спиральные съезды) belgilangan yoki chegaralangan 

o‘lchamli va katta chuqurlikdagi karyerlarda qo‘llaniladi (9-rasm). O‘rama
syezdlarning eng katta afzalligi harakatlanish yo‘llarining burilish radiusi juda 
katta bo‘lganligi uchun tezlik yuqori bo‘ladi.
Aralash yoki kombinatsiyalashgan syezdlar ko‘pchilik karyerlarda 
qo‘llanilib, o‘rama syezdlar tugunli syezdlarga almashinadi. Trassaning uzayish
koeffitsienti 1,2 – 1,3ni tashkil etadi. 

---

---

Avtoyo‘l harakatlanish qismining yo‘l qoplamalari avtotransport

vositalarining yuqori tezliklar bilan harakatlanishini ta’minlaydi va yo‘lni transport 
vositalari va tabiiy muhit omillari ta’siridan himoya qiladi. Yo‘l qoplamasining
yuzasi yetarli darajada g‘adir-budurlikka ega bo‘lishi kerak, chunki g‘ildiraklarni 
yo‘l bilan ishonchli birikishini ta’minlashi zarur.

9-rasm. Avtotransport halqali syezdlari (a), o‘rama syezdlar (b)