17-mа`ruzа Mаvzu: uzlukli transport mashinalari I. Mа`ruzа rеjаsi

Transmissiya
– kuch uzatuvchi qismlar. Avtomobil harakatlanganda unga 
ta’sir etuvchi kuchlar har bir daqiqada uzluksiz va ixtiyoriy ravishda o‘zgarib
turadi. Avvalambor, avtomobilga ta’sir etayotgan kuchlarning o‘zgarishi yo‘l 
sharoitiga, uning tezligi va tezlanishiga bevosita bog‘liq bo‘lib, bularning
vaziyatiga qarab avtomobilning yetaklovchi g‘ildiraklariga dvigateldan kelayotgan 
burovchi momentni o‘zgartirib turish lozim bo‘ladi. Bu vazifalarni bajarish uchun
avtomobilda kuch uzatmasi (transmissiya) qo‘llaniladi. 
Transmissiya bir-biri bilan uzviy bog‘langan mexanizm va agregatlardan
tashkil topib (ilashish muftasi, uzatish qutisi, kardanli uzatma, asosiy uzatma va 
yarim o‘qlar), burovchi momentni dvigateldan avtomobilning yetaklovchi
g‘ildiraklariga uzatib beradi. Shu bilan birga transmissiya orqali burovchi 
momentni o‘zgartirish chog‘ida u o‘zgaradi va yetaklovchi g‘ildiraklarga bo‘lib
tarqatiladi. 

---

---

Karyer yuk avtosamosvallarida ikki xil transmissiyalar qo‘llaniladi:

gidromexanik (11-rasm, a) va elektromexanik (11-rasm, b).
Gidromexanik transmissiya dvigatel (D) bilan birlashgan muvofiqlash-
tiruvchi reduktor, gidrotransformator (GT), uzatish qutisi (KP) va aylanma 
harakatni orqa ko‘prik (ZM – zadniy most) orqali g‘ildiraklarga uzatuvchi kardan
vali (KV) dan tashkil topgan.
Transmissiyaning asosiy uzeli gidrotransformator hisoblanib, uning
yordamida suyuqlik bosimi avtomatik tarzda (aylanish momentini pog‘onasiz 
o‘zgartirish hisobiga) burovchi momentga o‘zgartirilib avtomobil g‘ildiraklariga
uzatiladi. 
D
D

G

R
TD
AU


GT KP

KV

a

b

ZM

11-rasm. Karyer avtomobillari transmissiyalari

Elektromexanik transmissiya dvigatel (D) bilan aylantiriluvchi generator 

(G), g‘ildiraklarni reduktor (R) orqali harakatga keltiruvchi parallel yoki ketma-ket

ulangan tortish dvigatellari (TD), moslashtirish va boshqaruv apparatlari (AU)dan 
tashkil topgan.