1917 yil fevral inqilobi va o’lkadagi ijtimoiy-siyosiy harakatlar
Download 0.77 Mb. Pdf ko'rish
|
ozbek davlatchiligi koppartiyaviylik tizimi tamoyilida
|
3
Мамадалиев Ш. Ўзбекистан сиёсий партиялари: шаклланиш жараёнлари ва ривожланиш истиқболлари. - Т.: Ўзбекистан Республикаси ИИВ Академияси, 2004. –Б. 21
42 42 Afsuski, siyosiy partiyalar faoliyatining tahlili ushbu savolga qoniqarli javob bermayapti. Masalan, O’zbekiston Respublikasining Prezidenti huzuridagi Strategik va mintaqalararo tadqiqot instituti aholi orasida quyidagi savollar yuzasidan so`rov o`tkazdi: 1) Siz siyosiy partiyalar faoliyatini qanday baholaysiz? 2) O’zbekistonda qanday siyosiy partiyalar mavjud? Sotsiologik so`rovda fuqarolarning 37 % XDP faoliyatiga «qoniqarli», qolgan partiyalar faoliyatiga esa «qoniqarsiz» baho bergan. So`rovda ishtirok etganlarning ko`pchiligi siyosiy partiyalar haqida hech nima bilmasliklarini qayd etganlar. Tabiiy savol tug’iladi: «Nima uchun siyosiy partiyalar o`z taqdirlariga befarq qarashmoqda?». Axir har bir partiyaning taqdirini saylovchilar hal etadi-ku? Demokratik siyosiy boshqaruv sharoitida hokimiyat uchun kurash «saylovchilar»ning «ovozi» uchun, «ijtimoiy fikr» uchun kurash emasmi? Prezident I. A. Karimov o`z nutqlarida «bizga tomoshabin, kuzatuvchilar, ishtirokchilar emas, mustaqillik uchun kurashuvchilar» kerakligini ko`p bor ta`kidlagan. Menimcha, bu ibora siyosiy partiyalarning faoliyatiga ham taalluqlidir. Ularda mustaqillik uchun kurashchanlik yetishmayapti. Partiyalar matbuoti umumiy sharhlar bilan cheklanib qolmoqda yoki partiya a`zolari o`rtasidagi muloqot minbariga aylanib qolmoqda. Natijada saylovchilarning ushbu gazeta-jurnallarga qiziqishi susayib, partiya faoliyatiga befarq bo`lib qolishmoqda 1 .
befarqligi milliy mustaqilligimizga xavf tug’diruvchi hodisadir. Bunday holat bilan aslo kelishib bo`lmaydi. Siyosiy partiyalar siyosiy g’oyalar, siyosiy mafkura raqobatini vujudga keltirib, milliy mustaqillik mafkurasini rivojlantirishlari zarur edi. Ammo ular bu borada oqsoqlikka yo`l qo`ymoqdalar. Buni ularning dasturlaridagi noaniqliklardan ham ko`rish mumkin. Shuning uchun ham respublikamiz fuqarolarining tashqaridan kirib kelayotgan o`zgacha turmush tarzining targ’ibotlari ta`siriga tushib qolish xavfi paydo bo`lmoqda. Bunga yaqqol misol tariqasida vahhobiylarning O’zbekistonda paydo bo`lishini keltirish mumkin. Agar mafkuraviy bo`shliq paydo bo`lmaganida, respublikamiz hududida vahhobiylik kabi illat kirib kelarmidi? Albatta, yo`q. Tabiatda bo`shliq yo`q, ma`naviyatda ham bo`shliq bo`lmaydi. Bir narsaning o`rnini boshqa narsa to`ldiraveradi. Biz oldingi mafkuradan voz kechdik, ammo uning o`rnini siyosiy mafkura bilan yetarli darajada to`ldirmadik. Dunyoda manfaatlar to`qnashuvi barham topgani yo`q. Har bir davlat o`z manfaatlari qondirilishini birinchi galdagi vazifa deb qaramoqda. Manfaatlarning qondirilishi ilgarigi zamonlarda qurol- yarog’ bilan amalga oshirilgan bo`lsa, hozirda mafkuraviy ta`sir o`tkazish orqali olib borilmoqda. Shuning uchun O’zbekiston siyosiy partiyalari va ziyolilari ma`naviyatimizga tahdid soluvchi xavflarni aniqlashlari va ularga qarshi kurashishlari lozim. Bu sohada aslo kutib turishga, vaqt o`zi hal etadi, deyishga yo`l qo`yib bo`lmaydi. Har bir daqiqani O’zbekiston manfaatlariga xizmat qildirishga harakat qilish lozim. Siyosiy partiyalar aniq va ravshan siyosiy mafkuraga ega bo`lsalargina yashovchan va kurashuvchan bo`ladilar. Shundagina xalq o`z partiyalari bilan faxrlanadi va ularni qo`llab- quvvatlaydi. Shundagina ularning matbuoti haqiqiy «siyosiy maktab»ga aylanadi 2 . Biz yuqoridagi fikrlar bilan siyosiy partiyalar faoliyatini butunlay yo`qqa chiqarmoqchi emasmiz. Ularning mavjudligini katta siyosiy qadriyat deb baholaymiz. Albatta, O’zbekistonning siyosiy partiyalari shakllanish bosqichidagi partiyalardir. Shuning uchun ham
1 Мамадалиев Ш. Ўзбекистан сиёсий партиялари: шаклланиш жараёнлари ва ривожланиш истиқболлари. - Т.: Ўзбекистан Республикаси ИИВ Академияси, 2004. –Б. 22 2
http://www.google.uz/page/party.uz/
43 43 ularga ko`mak berish darkor deb hisoblaymiz. Ana shunday ko`makni siyosatshunoslik fani amalga oshirishi kerak. Hozirda ushbu fan jahonning eng yirik mamlakatlarida rivojlangan, ommaviylashgan va ustunlik kasb etayotgan fan maqomiga ega bo`lib bormoqda. Bu tabiiy hol, albatta. Chunki demokratiya ushbu fanga yuksak ehtiyoj sezadi. Yoki, aksincha, demokratiya bo`lmagan joyda siyosatshunoslikka ham o`rin yo`q. Shuning uchun ham siyosatshunoslik fani sobiq SSSR davrida «Lisovshina» bayrog’i ostida sotsiologiya, genetika va boshqa muhim fanlar qatori quvg’inga uchragan edi. O’zbekistonning yangi siyosiy tanlovi o`zligiga egalik qilish, jamiyat va davlatni boshqarish san`atini o`rgatuvchi va ushbu yo`nalishlar bo`yicha ilmiy tadqiqot ishlarini o`tkazuvchi fanlarni xalqqa qaytardi. 1992 yildan boshlab O’zbekiston oliy o`quv yurtlarida Siyosatshunoslik fani o`qitila boshlandi. O’tgan davr ichida R. Sharipov, E. Mo`minov, I. Ramazonov kabi olimlarimizning darsliklari e`lon qilindi. Ammo bu darsliklar ham tezda ma`nan eskirib qolmoqda. Natijada ko`plab voqea-hodisalar tahlilsiz qolmoqda. Menimcha, siyosatshunoslarimiz asosiy e`tiborni nazariy masalalarga qaratmoqdalar, fanning amaliy qismi esa nazardan chetda qolmoqda. Aks holda, siyosatshunoslik fanining tarkibiy qismi bo`lmish partologiya, siyosiy imijmeyker kabi sohalarga katta e`tibor qaratilgan bo`lar edi. Siyosatshunoslik fani, boshqa ijtimoiy fanlardan farqli o`laroq, nazariy-amaliy fandir. U o`tmish bilan emas, har bir daqiqada sodir etilayotgan voqea va hodisalar tahlili, ularning oqibati bilan mashg’ul bo`lmog’i kerak, aks holda, uning tarix fanidan farqi qolmaydi. Axir «tarix - bu o`tmishdagi siyosat, siyosat esa kelajakdagi tarixdir», deb bejiz aytilmagan 1 . Partologiya sohasi bo`yicha respublikamizda birorta ham fundamental ahamiyatga ega asar nashr etilmadi. Partiyalar haqida gazeta-jurnallarda bir-ikkita maqola yozish bilan cheklanildi. Vaholanki, bugungi O’zbekistonda partiya hokimiyatga yo`l demakdir. Ertangi kunda qaysi partiya hokimiyat tepasiga keladi, qanday siyosat olib boradi - bu ikkinchi, uchinchi darajali masalalar emas. Partiyalarning maqsad va vazifalarini xalqqa tushuntirish, siyosiy tanlovni to`g’ri amalga oshirishga ham tayyorlash kerak. Haqiqatan ham, demokratik institutlarning joriy etilishi xalqning siyosiy va huquqiy madaniyati darajasiga monand tarzda amalga oshirilishi kerak. Aks holda, demokratiyani sun`iy tezlashtirishning o`ziga tahdid tug’diradi. Tarixdan ma`lumki, Gitler partiyasini ham xalq erkin «siyosiy tanlov» orqali hokimiyat tepasiga olib chiqqan edi. Ammo Gitler demokratik institutlarni barbod etdi va o`z xalqi ustidan fashistik rejim o`rnatdi. Nemis xalqining ushbu siyosiy xatosi o`zi va butun insoniyat uchun qanchalar qimmatga tushganligini yaxshi bilamiz. Prezidentimiz ana shunday xatoliklardan saboq olgan holda, O’zbekistonda sharqona bosiqlik asosida demokratik islohotlar olib bormoqda. Erishilgan yutuqlar tanlab olingan yo`lning to`g’riligini ko`rsatayapti. Prezident I. A. Karimov birinchi chaqiriq O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining XI sessiyasidagi nutqida erishilgan yutuqlardan boshimiz aylanmasdan, mustaqilligimizga tahdid solayotgan ichki va tashqi xavflarga murosasiz bo`lish, ularga qarshi kurashish lozimligini ta`kidladi. «Ikkilamchi siyosat» olib borayotgan mansabdor kimsalarni tanqid ostiga oldi. Bu tanqid siyosatshunoslik faniga ham katta mas`uliyat yuklaydi. «Bugungi kunda siyosiy liderning qiyofasi qanday bo`lishi kerak? Kadrlarni tanlash va joy-joyiga qo`yishda nimalarga e`tibor bermoq kerak?» Ushbu yo`nalishdagi izlanishlarni jadallashtirish lozim. Albatta, keyingi paytlarda Prezident I. A. Karimovning siyosiy qiyofasini
1 Мамадалиев Ш. Ўзбекистан сиёсий партиялари: шаклланиш жараёнлари ва ривожланиш истиқболлари. - Т.: Ўзбекистан Республикаси ИИВ Академияси, 2004. –Б. 23-24
44 44 aks ettiruvchi Narzullo Jo`raevning «Uyg’oq nigoh», «Agar ogoh sen...» kabi siyosiy esselari nashr etildi. Ammo bu sohada ham O’zbekiston siyosatshunoslari oqsab qolmoqdalar 1 . Xorijiy hamkasblarimiz Leonid Levitin, Donal’d Karlayllarning «Islom Karimov - yangi O’zbekiston Prezidenti» nomli asarni bizdan oldin nashr ettirganliklari, bir tomondan, bizni quvontirsa, ikkinchi tomondan, o`z mas`uliyatimizni yetarli darajada his etmaganligimizni anglatadi. Biz siyosatshunoslik fani hali yosh, hozirgi bosqichda u kuzatuvchi, tomoshabin yoki, nari borsa, ishtirokchi bo`lishi kerak, deb hayol qilsak, hech qachon ulg’aymaymiz. Bugungi hayot tashabbuskor bo`lishga, jamiyatning siyosiy hayotiga ta`sir o`tkaza bilishga chaqirmoqda. Unga «labbay!» deb javob berish har bir O’zbekiston fuqarosi, siyosiy partiyalari, mansabdor shaxslarining burchidir. Partiyalarning ommaviylashmaganligi, saylovchilar orasida yetarli darajada obro`-e`tibor qozonmayotganligiga asosiy sabablar quyidagilar: 1)
Download 0.77 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|