2-мавзу. Бизнесни тадқИҚ этишни ташкил қилиш

Оригинал объект ҳақидаги билимлар Билимларн
оригиналга

3-босқич

Модел ҳақидаги билимлар

■ и моделдан оригиналга кўчириш

3.3.-расм. Моделлаштириш жараёни.²⁸

Моделлаштириш - такрорланувчи (циклик) жараёндир. Бу шуни билдирадики, биринчи 4-босқичли циклдан сўнг иккинчиси, учинчиси ва ҳоказо келади. Бунда текширилаётган объект ҳақидаги билимлар кенгаяди ва тобора аниқроқ бўлади, бошланғич модел эса такомиллаша боради. Объектни ҳам ўрганиш натижасида пайдо бўлган камчилик ва модел қуришдаги хатолар биринчи циклдан сўнг аниқланиб, кейинги циклларда тузатилиши мумкин. Демак, моделлаштириш услубиётида ўз- ўзини ривожлантириш асослари мавжуд.

3. 
   Кўрсаткичларни қиёсий кўринишга келтириш
   

Таҳлил жараёнида риоя қилиниши керак бўлган асосий шартлардан бири бу кўрсаткичларни киесий-таққосланма кўринишга келтиришдир, зеро, сифат жихатдан бир хил бўлган кийматларнигина киеслаш мумкин.Бунда қўйидаги талабларга буйсуниш лозимдир:

1. 
   ҳажмий, қийматий, сифатли, тузилмавий омилларни бирлиги;
   
2. 
   ҳисобланган кўрсаткичларни таққосланадиган вақт оралиғи ва фурсатининг бирлиги;
   
3. 
   ишлаб чиқаришнинг бошланғич (техник, табий, об-ҳаво ва бошқа) шароитлари таққосланганлиги;
   
4. 
   кўрсаткичларни ҳисоблаш методикаси ва улар таркибининг бирлиги.
   

Юқорида келтирилган талаблар қўшимча изоҳ талаб қилмайди.Уларни бажариш қийинчилик туғдирмайди. Бироқ айрим ҳолларда таққосланмаликни таъминлаш мушкил бўлиб бир қатор қўшимча ҳисоб китобларни қилишни тақазо қилади. Уларни айримларини куриб чикамиз:

5. 
   Ҳажмий кўрсаткичларни мос келмаслиги. (масалан ишлаб чиқариш харажатларини умумий ўзгаришни ҳисобга олишда таннархни ўзгаришда олиб, маҳсулот ҳажмини ўзгармасдеб олиш зарур);
   
6. 
   Киймат кўрсаткичларини мос келмаслиги. (маҳсулот ҳажмини ўзгаришини ўрганиш учун киймат кўрсаткичи таъсирини нейтираллаштириш лозим);
   
7. 
   Сифат омилини мос келмаслиги. (айрим ҳолларда маҳсулот умумий ҳажмини унинг ҳажмини кўп айтириш ёки камайтириш йўли билан стандарт сифатга келтириб олиш - сутни базис еглилик даражасига келтириб олиш);
   
8. 
   Тузилмавий омилларни мос келмаслиги. (сифатни базис даражасини йўқлиги ва у олинган маҳсулот сортлар бўйича тақсимланганда).
   
9. 
   Вақт оралигини ёки фурсатни мос келмаслиги. (Вақт оралиғини мос келмаслигини корректировка қилиш билан тўғрилаш мумкин, лекин фурсат мос келмаса уни фақат алмаштириш мумкин).
   

Юқорида айтилган камчиликларни,яъни айрим мос келмасликларни бартараф қилишда баъзан мутлоқ миқдорлар ўрнига нисбий ёки ўртача миқдорлардан фойдаланиш, тўғрилаш коэффицентларини ишлатиш, қайта ҳисоблаш методи ва шу кабилардан фойдаланиш мумкин.

3.