2-мавзу. ?рта Осие инсоният цивилизациясининг

TAYaNCh TUShUNChALAR
Xuquqiy demokratik davlat, fuqarolik jamiyati, milliy davlatchilik rivojlanishi, kup partiyaviylik, Oliy majlis, mah’alliy boshqaruv, milliy siesat.
ADABİETLAR
. Karimov İ.A. Ozbekistonning uz istiqlol va taraqqiet yuli. asarlar  jild. T., 
. Karimov İ.A. Ozbekiston XXI asr busag’asida T., 
. Karimov İ.A. Barkamol avlod orzusi T., 
. Karimov İ.A. Ozbekiston XXI asrga intilmoqda. T., 
. Ozbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi T., 
. Vatan tuyg’usi T., .
7.Ozbekiston tarixi.T.2003,2006
13. Mavzu. Mustaqillik yillarida Ozbekistonning iqtisodiy, manaviy va madaniy taraqqieti
Reja
1. Ozbekiston Respublikasining bozor munosabatlarin shakllanitirish yuli. «Ozbek modeli» va uning asosiy tamoynllari. İqtisodiy isloqatlar.
2. Milliy istiklol mafkurasining shakllanishi
3. Talim tug’risidagi Qonun va Kadrlar tarerlash milliy dasturi

Uzbekiston mustakillikka erishgandan keyingi dolzarb muammolardan biri-xalqimizning manaviy merosini tiklash va uning yanada kamol topishi uchun keng imkoniyatlar ochish edi. Uzbekiston Prezidenti İ.A. Karimov uzining Uzbekistonning uz istiqlol va taraqqiet yuli kitobida Uzbekistonning milliy-madaniy jih’atdan g’oyat rang-barangligi, milliy uzligini aglash va manaviy qayta tiklanishning kuchayib borishi bilan uzviy birlikda jamiyatni yanglash, uni ochiq jamiyatga aylantirish uchun qudratli omil bulib xizmat qiladia va ruspublikaning jah’on h’amjamiyatiga kushilishi uchun qulay sharoitlarni vujudga keltirada, deb kursatgan edi. (Karimov İ.A. Uzbekistonning uz istiklol va taraqqqiet yuli. T, 1992y, 13 bet)

Uzbekiston suveren davlat sifatida ijtimoiy-siesiy h’aetda manaviy yangilanish jaraenini amalga oshirmasdan mustaqillikni h’ar tomonlama mustah’kamlash uchun xalqni safarlar qilib bulmaydi.
Mustaqillik yillarida manaviy soh’ada yuz bergan uzgarishlarni eng muh’imi xalqning uzoq yillar moboynida tuplagan boy tarixiy-madaniy merosiga etiborning kuchayichi buldi.
Madaniy-marifiy ishlarning rivojjlanishi uchun davlat tomonidan katta mablag’lar ajiratildi.
Sanat asarlariga bah’o berishda partiyavoylik, sinfiylik naktam nazaridan endoshishga chek quyildi. Bu borada birgina misolni keltirib utish urinli.
1986 yil 4 -oktyabrda Uzbekiston KP Mkning III Plenumida Bobir tug’risida badiiy asar ezgan ezuvchi Piriqul Qodirov keskin tanqid qilindi, Boburga esa butunlay salbiy bah’o berildi va u marifatli zolim deb tilga olindi.
Bah’ovuddin Naqishband, Feruz, Huja Ah’ror, Chulpon, Fitrat kabi allomolarning nomlari tiklanib, asarlari chop etildi.
1991 yili buyuk alloma, g’azal mulkning sultoni Alisher Navoiy yubileyi utkazildi. 1994 yil Mirzo Ulug’bek tavallud topgan kunining 600 yilligi keng kulamda, jah’on miqiesida nishonlandi. 1994 yil h’ukumat qarori bilan Ulug’bek yili deb elon qilindi.
Uzbekistonda h’ar yili Bobur, Mashrab, Ogaxiy, Furqat, Fitrat, Chulpon, Abdulla Qodiriy, Usmmon kabi ulug’ shoir va marifatparvalar kunlarini utkazish ananaga aylanib qoldi.
Mustaqillik yillarida Chulpon, Fitrat, Beh’budiy, Fayzulla Hujaev, Ogah’iy, Ajiniyaz, Berdaq va boshqa jamoat arboblari yubileylarini utkazish yuzasidan kurilgan chora tadbirlar h’am manaviy h’aetdagi muh’im qadamlardir.
Mamlakat manaviy h’aetini yanada yaxshilashda 1994 yil 24 aprelda qabul qilingan Manaviyat va marifat jamoatchilik Markazini tashkil etish tug’risidagi Prezident farmoni muh’im ah’amiyatga ega buldi. Markaz tomonidan İmam al Buxariyning yubileyiga bag’ishlab, Quroni karimdan keyin ikkinchi urinda turadigan Al-Jome, as-Sah’iyh’(İshonarli tuplami) Al-adab, as-mufrad (Adab durdonalari) uzbek tiliga tarjima qilinib, nashrdan chiqarildi.
Mustaqillik yillarida manaviy poklanish h’akida gap ketganda Uzbek tiligap Davlat tili maqomi berilishining ah’amiyati kattadir.
1989 yil 21 oktyabrda qabul qilingan Uzbekiston Respublikasining davlat tili h’akidagi Konun xaqimiz milliy ongining rivojlanishida, mamlakat mustaqilligining mustah’kamlanishida, madaniy merosneing tiklanishi va jamiyatning manaviy yangilanishida muh’im rol uynadi. Uzbekiston Respublikasi Oliy Majlisning 1995 yil 22 dekabrdagi sessiyasida bu qonun yangi tah’rirda qabul qilindi.
Mustaqillik davri tom manoda h’azrati Temurning qayta tug’ilish davri buldi. Prezident farmoni bilan 1996 yil Amir Temur yili deb elon qilindi.
Manaviy h’aetdagni diniy bayramlar, h’ayit kunlarining respublikada umumxalq bayrami sifatida nishonlanishi mamlakatimizda dinga bulgan munosabatning ijobiy tomonga uzgarganligining kurinishidir.
İslom olamining zabardast allomalari-vatandoshlarimiz imom Abu İso at-Termiziyning 1200 yilligi, Maxmud az-Zamah’shariyning 920 yilligi, Najmiddin Kubronning 850yilligi, Bah’ouddin Naqshbandining 675 yilligi va Xuja Ah’rori Valiyning 600 yilligi, İmom al-Buxariy tavolludining h’ijriy-qamariy taqvim buyicha 1225 yilligi keng kulamda nishonlanishi yurtimiza iymon, diniu dienat qaytadan yuksalaetganiga erkin dalil buldi.
Musulmon h’aetidagi qutlug’ sanalar-Qrbon va Ramazon kunlari Uzbekiston Respublikasi Prezidenti İ.Karimovning maxsus farmonlariga bionan bundan buen h’ar yili doimiy suratda bayram qilinadigan buldi.
Xalqimizning zaaliy qadriyati, sevimli bayrami Navruz bayramining xalqimizga qaytib berilishi mamlakat tarixida katta vaqea buldi.
Mustaqillik yillarida fan va madaniyat soh’asida h’am tubdan uzgarishlar yuz berdi.
Uzbek olimlarining fan-texnika soh’asidagi yutuqlari nafaqat Uzbekiston balki jah’on h’amjamiyatida h’am tan olina boshlandi. Uzbekiston Respublikasining fanlar Akademiyasi al-Xorazmiy nomidagi, Zah’iriddin Muxammad Bobur nomidagi oltin medallarni tasis etdi.
Fan va texnikada kim h’aqiqattan kim. deb nomlangan jah’on fan va texnikasining rivojlanishiga munosib h’issa qushgan eng buyuk olimlarning h’aeti va ilmiy faoliyati tug’risidagi asosiy malumotlarni uz ichiga olgan qomusga Uzbekiston Respublikasi FA ning akademigi P.Q, Habibullaev kiritilgan.
Mustaqillik yillarida (1996) Faning 40 ga yaqin ilmiy markazi va tadqiqot laboratoriyalarida 48 akademik 96 muxbir-azo faol meh’natt qilmaqdalar.
Mustaqillikning utgan davrida shakl h’am, mazmunan h’am milliy madaniyatning rivojlanishi uchun keng imkoniyatlar yaratildi.
Bu avvalo teatr sanati, milliy musiqa, memorchilik, badiy adabiet soh’alarida yaqqol kuzga tashlanadi. Farg’onada va Xivada Qug’irchoq teatrlari ish boshladi. 1993 yil avgustida Toshkent shah’ida ish boshlagan Turkiston saroiy nafaqat memorchilikning erqin namunasi balki sah’na guruxlari va artislarning chiqishlari buladigan dargoh’ga aylandi.
Respublikada 36 ta teatr faoliyat kursatmoqda 1998 yil 26 martda Uzbekiston Respublikasi Prezidenti İ.Karimovning Uzbeksiton teatr saatini rivojlantirish tug’risidagi farmoni elonqilindi.
Uzbekistonda musiqa va raqs sanatini rivojlantirish maqsadida Uzbeknavo gastrol-kontsert birlashmasi tashkil etildi.
Mustaqillik uzbek badiiy adabiet rivojida, adabiet shunoslik fani taraqqietida h’am yangi bosqichni boshlab berdi.
Jadidchilik h’arakatining asl moh’iyatini, adabiy, manaviy, siesiy, h’aetdagi urnini ruyi-rost kursatish boshlandi.
A.Navoiyning yuksak insoniy g’oyalarni diniy manbalar asosida eratuvchi asarlari nashrdan chiqdi. Mustaqillik sharofati bois mutabar Quron va h’adislar chop etildi.
İstedodli shoir va adiblarning barkomol, g’oyaviy etuk asarlari tufayli uzbek milliy istiqlol adabieti shakllandi.
Sharq va “arb memorchiligi uyg’unlashgan binolar yurtimiz paytaxti va viloyat markazlarida qad kutarib shah’arlarimiz h’usniga h’usn qushmoqda.
Mustaqillik yillarida mamlakatimizda fan, maorif, talim-tarbiya ishlariga h’am etibor ku\uchaytirildi.
Talim-tarbiya tizimini uzgartirmasdan turib, ongni uzgartirib bulmaydi. Ongni, tafakkurni uzgartirmasdan turib esa , biz kuzlagan oliy maqsad-ozod va obod jamiyatni barpo bulmaydi-deydi İ.A.Karimov.
1997 yil 29 avgustda Respublikamizda Talim tug’risidagi qonun va Kadrlar tayerlash milliy dasturi qabul qilindi. Bu h’ujjatlarda talimni isloh’ qilishning asosiy tamoiyllari belgilandi.
1993 yil Respublikamiz Prezidenti tomonidan Uzbekistonda uquvchi eshlarni rag’batlantirishg choralari tug’risidagi farmoniga binoan talaba va aspirantlar uchun maxsus stipendiyalar belgilandi. Ular uchun h’atto rivojlangan davlatlardagi universitetlarda talim olish, ulardagi ilmiy markazlarda ishlash, mamlakalarinei oshirish uchun shariotlar yaratib berildi.
Madaniy-marifiy ishlarning rivojlanishi uchun davlat tomonidan katta mablag’lar ajratildi.
Badiiy adabietda partiyaviylik, sinfiylik nuqtai nazaridan endashishga chek quyildi. Bah’ouuddin Naqshbandiy , Feruz, Chulon, Fitrat kabi allomalarning nomlari tiklanib, asarlari chop etildi.
Mamlakatda sog’lom avlod dasturi ishlab chiqildi. Jismoniy sog’lomlik, barkamol insonni tarbiyalash-odob, ah’loh’ masalalari bilan bog’lab olib boriladi.