2 Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги заҳириддин муҳаммад бобур номидаги андижон давлат университети табиий фанлар факультети

YURAK QON TOMIR KASALLIKLARINI DAVOLASHDA 
QO’LLANILADIGAN O’ZBEKISTONDA TARQALGAN AYRIM 
O’SIMLIKLAR 
Rahmonova N.,Yunusaliyeva G., S.S.Amanbayeva 
Андижон давлат университети 
O’zbekiston tabiati juda boy, xilma – xil madanlarga, noyob hayvonot 
va ajoyib o’simlik qoplamiga ega. Bunday muhim tabiat boyliklardan biri
o’simliklar hisoblanadi. Ma’lumki butun dunyoda 500 000 dan ortiq
o’simlik turi bor. Ulardan 4700 dan ortig’i O’zbekiston hududida
uchraydi. 
Bu o’simliklar orasida insoniyat uchun zarur bo’lgan bir qancha
turlari bo’lib, ular katta va cheksiz boyligimiz hisoblanadi. Dorivor va
ozuqabop o’simliklarga bo’lgan talab kun sayin ortib bormoqda. Bizga
ma’lumki bug’doy, arpa, suli, sholi, makkajo’xori, no’xot, zig’ir va
boshqalar bizning asosiy oziq ovqatimiz hisoblanadi. Bundan tashqari
shirin shakar mevalarimiz (o’rik, olma, nok, shaftoli, anor, anjir, pista
bodom), kiyim kechaklarimiz ham (paxta, kanop, dub) asosan o’simlik
mahsuloti hisoblanadi. Biz quyida qadimdan va hozirgi zamon 
farmasevtikasida yurak – qon tomir kasalliklarini qavolash uchun 
qo’llaniladigan dori – darmonlar tayyorlanadigan ayrim o’simliklar xususida 
atroflicha ma’lumotlar berib o’tamiz. 
Sassiq motal. Surxondaryoning baland tog‘larida uchraydi, ko‘p yillik 
o‘simlik. Hozirgacha u xalq xo‘jaligida ishlatilmay kelinmoqda. 
O‘simlikning bo‘yi 30—40 santimetr bo‘ladi. Sariq gullari bor. Zaharli 
bo‘lgani uchun uni mollar emaydi. O‘tloqlarda ko‘p uchraydi, bu hol 
yaylovlardan to’liq foydalanishga to‘sqinlik qilib keladi. Keyingi vaqtlardagi 
o‘tkazilgan tekshirishlar natijasida bu o‘simlikdan kishi salomatligini 
yaxshilashda foydalanish mumkinligi aniqlandi. Sababki, o‘simlikiing yer 
ustki qismlarida yurak kasalini davolashda ishlatiladigan «adonizid» deb 
ataluvchi kuchli glikozid moddasi bor ekan. Farmakologiya tekshirishlari 
shuni ko‘rsatadiki, bu o‘simlik hozir ishlatilayotgan «adonis vernalis» o‘tiga 
nisbatan 2.5 marta kuchli. 
Farmakologiyada yurak dorilarining kuchini qurbaqa orqali sinaladi. 
Dori ta’siridan qurbaqa yuragining urishiga qarab, uning kuchi aniqlanadi va 
meditsinada bu, belgini qurbaqa birligi deb ataladi. Har yili ana shu 
o‘simlikning yer ustki qismi o‘rib olinadi, yurak kasallarini davolashda 
ishlatiladigan dori-darmonlar tayyorlanadi. 

---