2 Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги заҳириддин муҳаммад бобур номидаги андижон давлат университети табиий фанлар факультети

1. 
Tibbiy zuluk – Hirudo medicinalis Linnaeus, 1758 
Mollyuskalar tipi – Mollusca 
Qorinoyoqlilar sinfi – Gastropoda 
Goratsiyalar oilasi – Horatiidae 
2. 
Jadin buloq chig’anog’i – Sogdamnicola shadini Izzatullayev, 1984 
Melanoididlar oilasi - Melanoididae 
3. 
Qaynar melanoides – Melanoides kainarensis Starobogatov et 
Izzatullayev, 1980 
Ikkipallalilar sinfi – Bialvia 
Sadaflilar oilasi - Unionidae 
4. 
So’g’d tishsizi – Colletopterum sogdianum (Kobelt, 1897) 
5. 
Baqtriya tishsizi – Colletopterum bactrianum (Rolle, 1896) 
Savatchalar oilasi – Corbiculidae 
6. 
Yuraksimon savatcha – Corbicula cor (Lamarck, 1818) 
7. 
Daryo savatchasi – Corbicula fluminalis (O. F. Muller, 1774) 
8. 
Qirmizi savatcha – Corbicula purpurea Prime, 1864 
Umurtqalilar 
Baliqlar guruhi – Pisces 
Shu’laqanotlilar sinfi - Actinopterygii 
Bakrolar oilasi – Acipenseridae 
9. 
Amudaryo 
kichik 
kurak 
buruni 
(toshbakra) 
– 
Pseudascaphirhynchus hermanni (Kessler, 1877) 
10. Amudaryo katta kurakburuni (qilquyruq) – Pseudoscaphirhuchus 
kaufmanni (Bogdanov, 1874) 
Karplar oilasi – Cyprinidae 
11. Cho’rtansifatoqqayroq 
(kalbaliq, 
cho’rtanmarka) 
– 
Acpioluclusasocinus ( Kessler, 1874) 
12. Turkiston mo’labdori (shimbaliq) – Barbus capita (Gueldenstaedt, 
1773) ssp. conosephalus Kessler, 1872.
13. Orol mo’ylovdori (so’g’yon, so’zanbaliq) – Barbus brachyscepalus 
Kessler, 1872 
14. Parrak (nashtarqanot) – Capoetobrama kuschakewischi Kessler, 
1872) 
 
Eshvoylar oilasi – Cobitidiae 

---

114 
15. Orol tikanagi – Salanejewia aurta (Filippi, 1865) ssp. aralensis 
Kassler, 1877.
Yuqoridagilardan ma’lum bo’ldiki, Zarafshon vodiysidan O’zbikiston 
Respublikasi 
“Qizil 
kitobi”ga 
noyob 
va 
sonini 
qisqartiruvchi 
gidrobiontlarning 14 turi va 1 kenja turining yashashi aniqlandi. Ular 8 oila, 
10 urug’, 4 sinf va umurtqasizlar va umurtqalilarning 3 tipiga taaluqlidir. 
Gidrobiontlarga turli ekologik omillarning: Suvning muayyan 
chuqurliklarida tarqalishi, haroratning, suvning sho’rligi, kislorodning va 
muhitning aktiv reaksiyasi (pH) ning ta’siri o’rganildi. Natijada tibbiyot 
zulugi, Jadin buloq chig’anog’i va qaynar melanonoidesi 20 sm chuqurlikda 
yashashi, katta ikkipallali mollyuskalar (sadaflar va savatchalar) 2 m gacha 
loylarga yarim va to’liq ko’milib yashashi (birlamchi va ikkilamchi oila 
turlari) aniqllandi. Chuqurlikka borgan sari kichik turlar katta turlar bilan 
almashadi. Gidrobiontlardan: Jadin buloq chig’anog’i +7 +11ºC, tibbiyot 
zulugi 16-20ºC, qaynar melanonoidesi esa 19-22ºC iliq suvda yashaydi. 
Barcha baliqlar 30ºC gacha bo’lagan haroratni ko’tarar ekan. Yuqoridagi 
barcha gidroniontalar stenogalin (bir xil) va oligogalinlar (kam sho’rlikda 
yashaydi) dir. Ular kislorod ko’paydanda (masalan, norma 1 litr suvda 10,29 
ml) yashaydi, pH baliqlar uchun 5,0-6,0; mollyuskalar uchun 6,0-7,0 
bo’lganda yaxshi rivojlanadi. 
Ushbu gidrobiontlar 4 ekologik komplekslarga mansub peloreobiontlar- 
oqar 
suvlar 
loylarida 
(mollyuskalrdan- 
savatchalar, 
baliqlardan- 
kurakburunlar); reobiontlar – oqar suvlarda, hayot kechiruvchilar (tibbiyot 
zulugi va barcha qolgan (baliqlar); krenofil – buloqlarda (Jadin buloq 
chig’anog’i) va termokserofil – iliq suvda yashovchilar (Qaynar 
melanoidesi). 
Xullas, gidrobiontlarni ham nazariy, ham amaliy tomondan o’rganish 
muhim ahamiyatga ega. Ularning noyob, kam tarqalgan va sonini 
qisqartiruvchi turlarini muhofaza qilish bizning burchimizdir.