21-ma’ruza. Loyihalashda yechiladigan ijtimoiy-demografik, iqtisodiy, ekologik muammolar

Yer usti va yer osti suvlarini qo„riqlash. Yer usti suvlarining 
ifloslanishining potensial havfini baholash suv tarmoqlari suvining ko‘pligi, 
oqimning tezligi, qiyalikning ekspozitsiyasi, suvning temperaturasi va boshqa 
tavsifnomalarni hisobga olgan holda amalga oshiriladi. 

---

- 
12
-
Yer usti suvlarini qo„riqlashning asosiy tadbirlari quyidagilardan iborat: 
sanoat tugunlari va alohida korxonalarda yopiq suv aylanishini tatbiq etish; 
sanoat va kommunal-maishiy oqava suvlarni daryolarning oqimini tartibga solish 
orqali yetarli darajada suyultirish; 
oqava suvlarni mexanik (koagulyatsiya, neytrallash va tinitish), fizik-ximik 
(elektrostatik va ion almashuv, sorbsiya va h.k.) va biologik tozalash. 
Yer osti suvlarini qo „riqlash bo „yicha tadbirlar quyidagilar: profilaktik 
(yer osti suvlarining sifatini tekshirish va kuzatish, yer ostidan suv olgichlarni 
sanitar jihatdan ishonchli joylashtirish va h.k.); lokal (suv qatlamini ifloslantirish 
o‘chog‘idan to‘sish); 
tiklovchi (suv gorizontini ifloslanishini yo‘q qilish va yer osti suvlarining 
tabiiy sifatini tiklash). 
O’simliklar 
vahayvonot 
dunyosini 
qo‘riqlash.O‘simliklarni 
qo‘riqlashga quyidagi tadbirlar kiradi: 
floradan ratsional foydalanish va brakonyerlik bilan kurashish; kam 
uchraydigan va yo‘qolib ketayotgan o‘simlik turlarini yig‘ishni ta’qiqlash; 
buyurtmaxonalar tashkil etish, botikanika bog‘lari dendrariylarida kolleksiyalar va 
rezervatlar tuzish. 
O„simlik va hayvonot dunyosini qo„riqlash bo„yicha asosiy muammolar 
xo‘jalik faoliyati tufayli unda bo‘lgan o‘zgarishlarni tahlil qilish orqali aniqlanadi. 
Tabiiy biotsenozlarni muhofaza qilish bo‘yicha tadbirlar tashkiliy,tarhiy va 
biotexnik turlarga bo‘linadi. 
Tashkiliy tadbirlarga ov qilish, baliq tutish va boshqalarning muddati, 
usullari, masshtabi va joyini belgilovchi maslahat, cheklov va ta’qiqlar 
kompleksidan ibratdir. 
Tarhiy tadbirlar asosiy biologik resurslardan foydalanish bo‘yicha hududni 
qismlarga bo‘lishni o‘z oldiga maqsad qilib qo‘yadi va ovchilik, mo‘ynachilik, 
baliqchilik xo‘jaliklarini hamda qo‘riqxonalar va buyurtmaxonalar tashkil etish 
takliflarini o‘z ichiga oladi. 
Biotexnik tadbirlar ikkiga bo‘linadi: 1-o‘tloqlarni saqlash va maydonini 
kengaytirish; 2- hayvonlarga to‘g‘ridan-to‘g‘ri yordam berish va ularning sifat 
xarakteristikasini yaxshilash. 
Tumanni rejalashtirish tuzilmalarida eng umumiy tarhiy tadbirlarga asosiy 
diqqatni jalb etish lozim (hududni qismlarga bo‘lish, qo‘riqxonalar va 
buyurtmaxonalar tashkil etish va h.k.). 

---

- 
13
-
6.1- 
rasm.Tumanni rejalashtirish loyihasida atrof-muhit 
muhofazasi. 
I-IVinjener-ekologik qismlar. 1-o‘ta noqulay; 2-noqulay; 3-cheklangan qulay; 4-
qulay; 5-tabiiy parklar; 6-buyurtmaxonalar; 7-qo„riqxonalar; 8-qo„riqlanadigan 
landshaftlar; 9-alohida tabiat yodgorliklari; 10- Iguruh o„rmonlari; 11- IIguruh 
o„rmonlari; 12- shaharlarning yashil qismlari;13-dala himoyasi o„simliklari; 14- 
suv qo„riqlash o„rmonlari; 15- o„rmon pitomniklari; 16- sanitar- himoya qismlar; 
17-suv olish joylarining sanitar-himoya qismi; 18-atmosferani ifloslantirish 
manbalari; 19-oqava suvlarni tushirish joyi; 20-aeroportning shovqin qismi; 21-
transport magistrallarining shovqin koridorlari; 22-axlat yoquvchi zavod; 23-qattiq 
chiqindilarni saqlash poligonlari; 24-eroziyaga qarshi tadbirlar qismi; 25- noqulay 
sanitariya-epidemiologiya tavsifnomali qismlar; 26-pestitsidlarni cheklangan 
miqdorda qo„llash qismlari; 27-o„rmonnng yong„in xavfli maydonlari; 28-
ommaviy dam olish qismlari; 29-ovchilik xojaliklari; 30- hayvonlarning qimmatli 
turlari tarqalgan qismlari;31-kamyob qushlar uyalaydigan joylar; 32- shaharlar; 33-
shahar tipidagi poselkalar;34-kelajakli qishloq joylari; 35-temir yo„llar; 36- 
magistral avtomobilyo„llari; 37-boshqa avtomobilyo„llari; 38-tarixiy va madaniy 
yodgorliklar. 

---

- 
14
-