3-Ma’ruza. Kartoshka, sabzavot, mevalar kimyoviy tarkibining umumiy ta’rifi. Reja

---

3-Ma’ruza. Kartoshka, sabzavot, mevalar kimyoviy tarkibining 
umumiy ta’rifi. 
Reja: 
1. Meva va sabzavotning kimyoviy tarkibi 
2. Quruq moddalar 
3. Organik kislotalar 
 
Tayanch iboralar: quyosh, suv, meva, sabzavot, qand, konserva, vitamin, 
temir. 
Konservalar tayyorlanadigan meva-sabzvaotlarning kimyoviy tarkibi. 
Pishish davomida meva-sabzavotlar kimyoviy tarkibining o‘zgarib borishi. 
Konservalash uchun meva-sabzavotlarning yaroqli pishish darajasi.
Meva va sabzavotning kimyoviy tarkibi 
O‘simliklarning yashil qismida quyosh nuri ta’siri ostida suv va karbonat 
angidriddan uglevodlar hosil bo‘ladi. Bu jarayon fotosintez deb ataladi. Quyosh 
energiyasi murakkab organik birikmalar hosil qilish va tizimning erkin 
energiyasini oshirishdagi molekulalararo bog‘lanishlarni yuzada keltirishni 
faollashtirish uchun sarflanadi.
Xlorofill 
–
fotosensibilizator, ya’ni yorug‘lik nuri energiyasini yutib 
fotosintez jarayonini amalga oshirish uchun xizmat qiluvchi modda.
Fotosintez jarayonida ferment ta’siri ostida qator oksidlanish-qaytarilish 
reaksiyalari sodir bo‘ladi. Oqsillar bu jarayonda uglekislotaning birlamchi 
akseptori va reaksiya katalizatori sifatida ishtirok etadi. Fotosintez o‘tish vaqtida 
suv parchalanib, vodorod va kislorod hosil qiladi. Xloroplast yutgan karbonat 
angidridni vodorod qaytaradi, natijada qand – geksoza hosil bo‘ladi. Kislorod esa 
atmosferaga ajralib chiqadi. 
Fotosintezning birlamchi mahsulotlari keyingi o‘zgarishlarga duch keladi va 
o‘simlikning turli kimyoviy moddalarini hosil qiladi. Bu o‘zgarishlar fermentlar 
yordamida amalga oshadi va quyosh energiyasini talab etmaydi. Azotli va mineral 
moddalar o‘simlikka ildiz sistemasi tomonidan tuproqdan etkazib beriladi. 
Suv. Suv barcha biokimyoviy reaksiyalarda ishtirok etadi. Suvning aktivligi 
(A
w
) deb mahsulot ustidagi bug‘ning bir xil temperaturada hisobga olingan 
qovushqoqligi (R
1
)ning toza suv ustidagi bug‘ qovushqoqligi (R
0
) -ga aytiladi.
0
1
P
P
А
w

, 
A
w
-ning qiymati birdan kechik bo‘ladi.