3 Mavzu: Jismoniy tarbiya vazifalari va vositalari. Jismoniy mashqlarning xarakteristikasi. Jismoniy mashqlarning paydo bo‘lishi. Reja

Fazoviy tavsifnomasi. Barcha jismoniy mashqlar fazoda bajariladi. Fazoviy 
tavsif о‘z ichiga dastlabki holat, mashqlarni bajarish paytida gavda va uning 
qismlarini holatini, trayektoriyasini oladi 
Dastlabki holat (DH) – bu gavda qismlarining mashqlarni bajarish arafasida 
nisbatan harakatsiz holatidir, u harakatga tayyorgarlikni ifodalaydi. 
Dastlabki holatni о‘zgartirib, tana holati qismlarini ketma-ketligini о‘zgartirib 
organizmga ta’sir etuvchi jismoniy yuklanishlarni tо‘g‘ri boshqarib olib borishga 
ham imkoniyat yaratadi. 
Harakat trayektoriyasi – ya’ni tana holati harakatlanayotgan gavda qismining 
yо‘nalishi trayektoriya deyiladi. Trayektoriyada shakl, yо‘nalish va amplituda 
aniqlanadi. 
Tana qismi yoki buyumni о‘tish yо‘lini trayektoriya (yо‘nalish) deb ataladi. 
Shakli jihatidan hamma harakatlar tо‘g‘ri chiziqli va egri chiziqli yо‘nalishda 
bо‘ladi. Boksda va qilichbozlikda tо‘g‘ri chiziqli harakatlarni uchratish mumkin. 

---

Qolgan hamma mashg‘ulotlarda, sport turlarida faqat egri chiziqli harakatlarni 
kо‘rish mumkin. 
 Harakat yо‘nalishi. Jismoniy mashqlarning ayrim muskullar rivojlanishi va 
harakat 
vazifalarini 
muvaffaqiyatli 
bajarilishiga 
(nishonga 
tekkizish) 
harakatlanayotgan gavda, uning qismlari (yoki buyumga) beriladigan yо‘nalishga 
bog‘liq. Kishi gavdasining asosiy yunalishlarini quyidagicha atash qabul kilingan: 
yuqoriga-pastga, oldinga-orqaga, о‘ngga-chapga. 
 Harakatlar amplitudasi – bu gavda qismlari о‘zgarishi yо‘lining 
kattaligidir. Ular burchak kattaliklari (graduslar) chiziqli о‘lchovlar (qadam 
uzunligi), shartli belgilar (yarim chо‘qqayishlar) yoki tashqi chamalasi (polga 
tekkuncha engashishlarda) bilan belgilanishi mumkin. 
Harakatlar amplitudasi suyak, bо‘g‘in, pay va mushaklarning elastik 
tuzilishiga bog‘liq.