4-mavzu. O’rta asrlar iqtisodiy qarashlari. Merkantilizm iqtisodiy ta’limoti

b) investiciyaga bo’lgan talab ikkita sababga ko’ra samarali bo’lmagan:

• 
  
  usha “asosiy psixologik qonunning” amal kilishi tufayli iste`molchining sarflagan investiciyasiga foyda ololmay qolishdan qo’rqishi;
  
• 
  
  kredit uchun yukori ssuda foizining amal qilishi.
  

J.Keyns yuzaga kelgan vaziyatdan chiqish uchun davlat va hukumatning quyidagi faoliyat yunalishlarini taklif qiladi:

• 
  
  davlat uncha yukori bulmagan iste`mol talabini davlat xujjatlarini va iste`molini kupaytirish orkali konpensaciyalashi kerak;
  
• 
  
  xukumat ssuda foizini ilmiy asosda tartibga solish yuli bilan xususiy investiciyani rag’batlantirish siyosatini yurgizishi kerak;
  
• 
  
  bozordagi vaziyatga qarab, ayrim hollarda, aholi jamg’armasining haddan tashqari ko’payib ketishiga yul uymaslik maksadida, axolidan olinadigan soliklarni kupaytirish zarur; shu maksadda vakti-vakti bilan ish xaki darajasini m o’zlatib kuyish urinli xisoblanadi;
  

makroiqtisodiy darajada qaror qabul kilishda “mulьtiplikator” dan foydalanish zarur.

J.M.Keyns ochib bergan psixologik qonunga ko’ra, inson daromadlari oshib borishi bilan iste`mol va Jamg’armani ko’paytirib borishga moyil. Shuning uchun iste`mol va Jamg’armaning milliy daromadga bog’likdigi, ularning nisbati muhim ahamiyat kasb etadi. Bu nisbat iste`molga bo’lgan me`yorli moyillikni tavsiflab beradi. Nega “me`yorli”? Chunki gap kushimcha daromad (Y) va uning iste`molga (S) va Jamg’armaga (S) taksimlanishi tugrisida boradi, shuningdek, gap kushimcha. (me`yorli) ortib boruvchi iste`mol tugrisida ham boradi. «Asosiy psixologik konun, - deb yozadi J.M. Keyns, - shundan iboratki, kishilar, odatda, daromadlari ortib borishi bilan o’z iste`molini kupaytirishga moyildirlar, lekin bunda iste`mol daromad ortgan darajada oshmaydi».

J.M. Keyns nazariyasida yukori ish bilan bandlikni ta`minlashda, milliy daromadni kupaytirishda investiciyalarning roliga katta e`tibor beriladi. İnvesticiyalar muammosi asosiy muammo xisoblanadi. İnvesticiyalar muammosi bu - Jamg’armalarning investiciyalarga aylanishi muammosidir.

Agar investiciyalar xajmi Jamg’armalar xajmidan ortik bulsa, u xolda yalpi talab taklifdan ortikdir va milliy daromad o’sish tamoyiliga ega buladi. Agar investiciyalar Jamg’armalardan kam bulsa, u xolda yalpi talab taklifdan kamdir va daromad kamaya boradi. Va nixoyat, agar investiciyalar Jamg’armalarga teng bo’lsa, yalpi talab taklifga teng va milliy daromad darajasi o’zgarmay qoladi.