5-мавзу: овқатланиш ва саломатлик

Ratsional ovqatlanishning valeologik bahosi 

Odamning  ovqat  xazm  qilish  tizimi  tuzilishi  evolyutsiya  jarayonida  oziq  maxsulotlarining  tarkibi  va 

tuzilishiga qarab moslashib borgan. Xar bir oziq maxsuloti uchun aloxida gurux ishlaydi. Xazm tizimining xar bir 

qismida  o„ziga  xos  muxit  va  xazm  jarayoni  bajariladi.  Og„izda  kuchsiz  ishqoriy  muxit,  oshqozonda  kislotali, 

ingichka ichakda ishqoriy va yo„g„on ichakda kuchsiz kislotali muxitdir. Bundan kurinib turibdiki, xar bir qismda 

bosqichma-bosqich  oziq  maxsulotiga  ishlov  beriladi.  Ovqat  xazm  bo„lishida  ichakda  (240  xil)  simbiotik 

mikroorganizmlar  ishtirok  etadi.  Bakterial  muxit  ovqat  xazm  qilish  tizimidagi  kerakli  nisbiylikning  regulyatori 

xisoblanadi. Ularning vazifasi ovqatdan ortiqcha va zararli komponentlarni parchalashdir. 

 

Ovqatlanishning talab sifati. 

Ovqatlanish - bu avvalo talab, keyin esa roxatlanishdir. Ovqat tarkibi bilan organizmga 3 ta xayotiy zarur 

bo„lgan oqimlar yetkazib kelinadi:  

1. Yangi xujayralarni xosil bo„lishi uchun zarur moddalarni organizmga kirishi.  

---

 

3 

2. Xayotiy  muxim  jarayonlarni  amalga oshishi  uchun  ovqat  garkibidagi  kimyoviy  moddalar  -  energiya 

manbaidir.  

3. Qabul qilingan ovqat xaqidagi informatsiyani (axborotni) taxlil qilinishi. 

qabul  qilingan  ovqat  xazm  tizimining  turli  bo„limlarida  mexanik,  kimyoviy  ishlovlar  ta‟sirida 

parchalanadi,  qonga  suriladi  va  qon  bilan  butun  tanaga  tarqaladi.  Demak,  oziq  moddadar  nafaqat  trofik 

funksiyasini bajarishda, balki energetik manba bo„lib, jismoniy mexnat uchun ishlatiladi. To„yinish xissi ovqatni 

qabul qilgandan 20 daqiqadan so„ng o„tgach paydo bo„ladi. Ovqatni to„g„ri chaynashiga axamiyat berish lozim. 

Tez chaynash natijasida to„yinish xaqida signal gumoral yo„li bilan emas, balki oshqozon cho„zilishi tufayli ro„y 

beradi. Ovqat orqali ochlik qondirilishi lozim.