6-боб. Клиник фармакологиянинг ёшга боғЛИҚ хусусиятлари

Организмдан дори воси/паларни чиқарилии/и
Кекса ва қари ёшли беморларда буйрак қон оқими, буйракнинг умумий вазни
ва фаолиятдаги нефронлар миқдорини камайиши натижасида буйракнинг чиқариш
фаолияти (ДВ ортаниз.мдан чиқарилиши) секин-аста пасаяди. 70 ёшлан катта
беморларда ўрта ёшлиларга нисбатан буйрак қон оқими (артериолосклербз, буйрак
томирлари атеросклерози) 2 баробар паст бўлади; фаолият кўрсатадиган нефронлар
сони эса, 65 ёшга келнб 25—30% камаяди. Сийдик орқали чиқиб кетадиган ДВ ярим
чиқарилиш даври узаяди. Бу терапевтик таъсир доираси кенг бўлмаган (юрак
гликозидлари, мекситил, этаиизпн. ритмилен, литий препаратлари, аминоглико-
зидлар, цефалорпдин ва х.) препаратларни қўлланганда аҳамиятга эга бўлади.
Қуйидаги 41-жадвалда кекса ёшлиларда ДВ фармакокинетикаси ўзгаришининг
хусусиятлари келтирилган.
41-жадвал
Кекса ёшлиларда дори воситаларишшг фармкокинетик хусусиятлари

Жараён	Узгариш хусусияти
Сўрилиш	Меъдада хлорид кислота ҳосил бўлиши камаяди; овқатдан бўшаш тезлиги, МИЙ моторикаси, мезентериал томирлардаги қон оқими. сурилиш юзаси пасаяди
Тақсимланиш	Тананинг сувли вазни, мушак тўқимасини камаяди, ёғ тўқимаси ортади. тўқималар перфузиясини ўзгаради
Оқсиллар билан богланиш	Қон плазмасида альбумин миқдори камаяди, а-нордон гликопротеин миқдори ортади
Метаболизм	Жигар вазни. жигар қон оқими, ДВ метаболизми учун жавобгар ферментлар фаоллиги пасаяди
Экскреция	Буйрак қон оқими катталиги, коптокча фильтрацияси ва каналча секрецияси камаяди

42-жадвалда кекса ёшли беморлар нисбатан кўп қўллайдиган ДВ гуруҳининг
фармакокипетик ўзгаришларп келтирилган.
Охирги йилларда баъзи антибиотикларнинг дозасини кекса беморларга
буюрилганда коррекция қилиш тавсия этилмоқда (43-жавдалга қаранг).
Жигардаги метаболизм жараёни тўлиқ бўлмагани ва буйракнпнг чиқарилиш
фаоллятини пасайиши сабабли, кекса ёшли беморларга буюрилэдиган ДВ бошланғич
дозалари 30—50%, яъни 1,5-2 баробарга камайтириб берилишп керак.
Дори воситаларининг фармакодинамик хусусиятлари кексаларда кам ўрганилган.
Бироқ, гериатрияда фармакотерапиянинг самарасиз, салбий ва парадоксал бўлиши
ёки доридан заҳарланиш белгиларини барвақт кузатилиши, организмнинг тўқима
ва ҳужайраларининг фаолияти диапазонини қисқариши сабабли, рецепторлар
сезгирлиги ва уларнинг фаолиятини ўзгаришидан далолат беради.
Тўқималар сезгирлигини фармакологик моддалар таъсирига нисбатан ёшга боғлиқ
ҳолда ўзгаришларини ўрганиб, В.В.Фролькис қуйидаги ҳолатларни аниқчаган:
42-жада.
Кекса ёшли беморларда дори воситалар фармакокинетикасининг ўзгариши

Препаратлар	Фармакокинетик хусусиятлари
р-а дре ноблока то рл ар	Биосингувчанлик ортади (липофил БАБЛ), клиренс пасайиши натижасида Смах ва Т ^(/9 ортади
ИЬ-блокаторлар	Буйрак клиренси пасайиши натижасида Т ортади
Кальций антагонисталари	Биосингувчанлик ортади (тизим олди метаболизми пасайиши сабабли); Смах ва Т '/? 2 баробар ортади; буйрак клиренси 1/3 даражада камаяди, жумладан фаол метаболитларни
Диуретиклар	Буйрак клиренси пасайиши натижасида Т '/? -30- 5 0 % уза яди; сп и рон ола ктон — I готи п и к метаболитлар ҳосил бўлади
АПФ ингибиторлари	Смах ва АБ/Сортади, буйрак клиренси пасаяди
Я ҚНДВ	Клиренс пасайиши хисобига Смах ва Т '/1 ортади (70 ёшдан кейин 50 %)
Юрак гликозидлари	Буйрак клиренси пасайиши ҳисобига Смах ва Т '/2 ортади (гидрофил ЮГ учун)
Омепразол	Биосингувчанлик ортади, клиренс пасаяди
Теофиллин	клиренс 30 % ортгани сабабли Смах ва Т^1/^ ортади