6. Инсон ва цивилизациянинг кейинги истиқболлари. Инсон ҳаёти маъноси муамолари

Одоб ҳақида буюк мутафаккир Алишер Навоий шундай деганлар:
– Одобли инсон барча одамларнинг яхшисидир ва барча халқлар учун
ёқимлидир.
– Одоб – кишилар тарафидан қилиниши мумкин бўлган ҳурматсизлик 
эшигини бекитади ва одамни ҳазил- мазаҳдан, камситилишдан сақлайди.
– Одоб уруғини эккан одамнинг ҳосили жавоҳир бўлади.
– Одоб кичик ёшдагиларни катталар дуосига сазовор этади; ёшлар у дуо 
 баракасидан умрбод баҳраманд бўладилар.
– Ёшларни кўзга улуғ қилиб кўрсатадиган феъл-атвори одобдир, 
одоблиларнинг юриш-туришида халқ улуғворликни кўради.
– Одобли ва гўзал хулқли одамлар кўпаяверса, халқнинг дўстлиги, уларнинг 
бир-бирига бўлган меҳр-муҳаббати борган сари ривож топади
1
.
Одоб бўлмаган жойда маънавият бўлмайди. Маънавиятсиз ходим эса ўзининг хизмат
вазифасини одоблилик билан бажариш қобилятига эга бўлолмайди. Шунинг учун ҳам
донишмандларимизнинг хушмуомалалик ва одоблилик ҳақидаги фикрларига амал қилиш
2. Ҳалоллик ва ростгўйлик. Ҳалоллик – ҳар бир инсоннинг ўз кучи билан меҳнат
қилиши, шунинг эвазига топган мол-мулки, обрўси, жамиятда тутган ўрни, хулқининг
тўғрилиги, сўзида қатъийлик ва садоқатининг мажмуасидир.
Касб эгасининг ҳалоллиги унинг ўзига юклатилган вазифани тўла-тўкис
бажариши учун давлат томонидан ажратилган моддий ва маънавий неъматлар
эвазига ҳаёт кечириши, жамиятда ўрнатилган қонун талаблари ва қарор топган
ахлоқ нормаларига мувофиқ тарзда халқнинг соғлигини сақлаш,тинч-осуда яшашини
таъминлаш йўлида сидқидилдан хизмат қилишидир.
Ходимларинингҳалоллиги:
– ҳар бир ходимнинг хатти-ҳаракати ва хулқининг тўғрилигида;
– ҳар бир ходимнинг ўз сўзида қатъий туришида, унга содиқ қолишида;
– ўзи ва оиласини давлат томонидан ажратилган маблағлар эвазига 
боқишида;
– ўзининг шахсий манфаатидан халқ, давлат, жамият манфаатини устун 
қўйишида;
– ўзига ва ўзгаларга нисбатан талабчанлигида;
1
Навоий Алишер. Маҳбуб ул– қулуб: (Қалблар севгилиси).– Т.:Адабиёт ва санъат
нашриёти,1983.– Б.48.
213

---

– сотилмаслиги, порага учмаслиги, тамагирлик қилмаслиги кабиларда
кўринади.
Шунинг учун ҳам касб эгаларининг ҳаётда, хизмат вазифасини бажаришда ҳалоллик
билан меҳнат қилиши зарурий бўлган ахлоқий талаб ҳисобланади. Бу эса уларга улкан
ахлоқий қониқиш бағишлайди.