7. Atsetilxolinning sintezi hám biologiyalıq roli

IX. NIZAMSIZ TABIS-IDESOKSIRIBONULEOTID SINTEZI FERENTLARI.
ANTIVIRAL HÁREKETLERDIŃ MAQSETLERI RETINDE
HÁM SARATONGA QARSI DÁRILER
Purinlar hám pirimidinlarning sintetik analoglari kóbinese juqpalı hám onkologik keselliklerdi emlewde, medicina hám biologiya salasındaǵı ilimiy izertlewlerde qollanıladı. Haywan yamasa insan denesine heterotsiklik halqa yamasa uglevod komponentiniń dúzilisinde ózgerislerge iye bolǵan analogni kirgiziw nukleotidlar almasinuvida qatnasatuǵın fermentlerdiń aktivligin, RNK yamasa DNK sintezining tezligin tolıqlawısh óz-ara tásirinlerdiń aynıwı sebepli inhibe etedi. azotli tiykarlar hám polinukleotid shınjırlarınıń ósiwi. Purinlar, pirimidinlar hám olardıń nukleozidlarining analoglari antibakterial, antiviral hám kemoterapevtik qurallar retinde qollanılıwın taptı.
A. ANTIKANOR DORILAR
Kóplegen dNTP analoglari sintez etilgen, olar DNK polimerazalari tárepinen DNKga kiritilgen hám replikatsiyani inhibe etedi. Kúshli saratonga qarsı dáriler arasında urasilning analogi bolǵan 5-fluorourasil (5-FU) bar.
5-ftorurasil
5-FU orotat fosforiboziltransferaza tárepinen katalizlanadigan reakciyada yamasa aralıq nukleozid payda bolıwı hám keyingi fosforlanish arqalı " rezerv" jollar arqalı 5-P-UMP ga aylanadı. Nukleozid difosfatga aylanıp, 5-FU PHP tárepinen katalizlanadigan reakciyada qatnasıwı hám sáykes keletuǵın deoksid tuwındına qaytarılıwı múmkin. Fosfataza tásirinde 5-P-dUDP taǵı fosfatni joǵatadı hám nátiyjede payda bolǵan 5-P-dUMP timidilatsintaza hám N, M| () -metilen -H 4 -folat menen baylanisıp, aralıq ónimge uqsas kompleks payda etedi. dUMP ni dTMP ga aylandırıw reakciyası. Timidilat sintaza pútkilley bloklanadı hám dTMP sintezi toqtaydı :
NH?
N


U
Sitozin árebinosid
Sitozin árebinosid (yamasa sitarabin) - riboza qaldıg'i stereoizomer - árebinoza menen almastıriletuǵın birikpe. Ol saraton ximiyaterapiyasida, ásirese ótkir miyelotsitik leykemiyada qollanıladı.
Organizmde preparat dNTP ga aylanıwı, DNK polimerazasini inhibe etiwi hám replikatsiya tezligin kemeytiwi múmkin.
Folik kislota analoglari. Nukleotid almasinuvida H4 -folat tuwındıları bir uglerodlı gruppa donorlari retinde purin geterotsiklik halqasın payda etiwde hám timidilat sintaza menen katalizlangan dUMP den dTMP sintezining tiykarǵı reakciyasında qatnasadı.
Ekinshi halda, Na, M| 0 -metilen-H 4 -folat metil toparı donori bolıp xızmet etedi hám reaksiya dawamında H 2 -folatga aylanadı. Timidil nukleotidlarini aktiv sintez qılıw ushın H 2 - folat qayta isletiliwi kerek, H 4 - folatga qaytarılıw basqıshından ótedi (tómendegi formulaǵa qarang).
Metotreksat hám aminopterin, foliy kislotasınıń strukturalıq analoglari, dihidrofolat reduktazasini inhibe etedi hám usınıń menen purin nukleotidlari sintezini hám dUMP dıń dTMP ga aylanıwın buzadı, DNK hám RNK sintezi substratlarining kletka ishindegi kontsentratsiyasın azaytadı. Dáriler o'simta ximiyaterapiyasida keń qollanıladı.

CH _E O SOSU
IV ^{!! bitta}
sn ₂ - n -s - nh - sn - sn ₂ -sn ₂ -coo
METOTREKSAT

3. 
   Antivirus Hám Antibakteriyal Dáriler
   

Azidotimidin (AZT yamasa zidovidin) immunitet tańsıqlıǵınıń arttırılǵan formaları menen birge keletuǵın infektsiyalardı emlewde isletiletuǵın kúshli antiviral preparat bolıp tabıladı. Timidinning strukturalıq analogi bolǵan preparat dezoksiribozaning 3'-pozitsiyasida azido toparına iye.
AZT tuwındıları eukaryotik DNK polimerazalariga qaraǵanda viruslı DNK polimeraza yamasa teris transkriptaza dep atalatuǵın natiyjelilew isletiliwi zárúrli, sol sebepli preparat viruslardıń kóbeyiwine hám atap aytqanda, OIv infektsiyasın keltirip shıǵaratuǵın retrovirusga eń nátiyjeli tásir etedi.
keratit hám kózdiń shaq perdesiniń gerpes virusı menen zıyanlanıwın emlewde qollanıladı.­

5-yad-2'-deoksiuridin
AZT fosforillanishi hám DNK polimerazalari járdeminde ósip baratırǵan DNK molekulasına kiritiliwi múmkin. Biraq, dezoksiribozaning 3'-pozitsiyasida azido toparınıń bar ekenligi sintez etilgen DNK molekulaların keyingi -sozılıw qábiletine iye bolmaydı. Nátiyjede jańa DNK molekulalarınıń qáliplesiwi toqtaydı.
Azatioprin organizmde kúshli immunosupressiv tásirge iye bolǵan 6 -merkaptopuringa aylanadı. Graftni biykarlaw etiwge alıp keletuǵın immunologik reakciyalardıń rawajlanıwına jol qoymaw ushın preparat transplantatsiyada keń qollanıladı.