8- маъруза Тарихий билишнинг ўзига ҳослиги ва тамойиллари

Тарих ва табиий фанлар. Синергетика, тартибсизлик назарияси. ХХ асрнинг 70-йилларига келиб мураккаб таркибли тизимларни ўрганиш бошланиши натижасида фанда янгича иборалар, англаш янгича базавий моделлари шакллана бошлади. Шулардан бири ўз- ўзини ташкил қилиш ҳақидаги фан - синергетика янги йўналиш сифатида пайдо бўлди. Синергетика фанлараро ёндашувнинг асосий воситаси (қуроли) сифатида кўрилади. Хаосология синергетиканинг бир тармоғи бўлиб, ўз предмети сифатида тизимларнинг номутаносиблиги ёки тасодифлар, жараёнлардаги кучли "тебранишлар" соҳаларини ўрганади. ХХ асрнинг 70-80 йилларидан бу ёндашув ижтимоий - гуманитар билимларга ҳам кириб кела бошлади. Бу назария тарихнинг бир текисда босқичма-босқич содир бўладиган жараёнлар ҳақидаги моделларини қарши тарзда танлаш имкони кенгроқ бўлган алтернативлик ғоясини (қарама-қарши, зид ҳолатда) илгари сурди. Шуни таъкидлаш керакки, файласуфлар ва физиклар хаос назариясини фаол тарзда тараққий эттириб борадилар, бироқ бу тарих фани соҳасида бир қатор саволларга сабаб бўлади. "Хаос" тушунчасининг ўзи мажозий маънода ва мавҳумдир. Ҳозиргача хаос назарияси тарихчига нима бериши ёки тарих тадқиқотларида қандай самарага ва илмийликка эришиши мумкинлиги мавҳум қолмоқда.


Назорат учун саволлар:

1. 
   Тарихни билишнинг автоном ҳарактерини изоҳлаб беринг.
   

2. 
   Позитивизм нима?
   

3. 
   Тарихда сабаб ва оқибатларни чуқур англашни инкор қилишни тушунтириб беринг.
   

4. 
   Тарихни материалистик тушуниш нима?
   

5. 
   Неокантчилик ҳақида тушунча беринг.
   

6. 
   Лингвистик бурилиш қандай тушунча?
   

7. 
   Матн таҳлили қандай амалга оширилади?
   

8. 
   Постструктурализмни шарҳлаб беринг?
   

9. 
   Постмодернизмни шарҳлаб беринг?