8-bob. Pulga talab funksiyasi reja

O‘zbekiston Respublikasida Davlat budjetiga egri soliqlar 
tushumining tarkibi (%)
 
 
Soliq turlari 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 
Egri soliqlar 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 
1.Qo‘shilgan 
qiymat solig‘i 
60,8 56,8 56,7 57,9 57,1 56,4 56,1 56,5 56,3 56,2 67,5 
2.Aksiz 
solig‘i 
27,2 32,9 32,4 30,9 30,6 31,1 29,2 29,3 29,7 30,5 23,5 
3.Bojxona 
boji 
7,7 
6,2 
6,3 
6,3 
7,3 
7,5 
8,0 
8,3 
8,2 
6,5 
4,4 
4. Benzin 
iste’moli 
uchun 
jismoniy 
shaxslardan 
undiriladigan soliq 
 
 
 
 
4,3 
 
 
 
 
4,1 
 
 
 
 
4,5 
 
 
 
 
4,9 
 
 
 
 
5,1 
 
 
 
 
5,0 
 
 
 
 
6,7 
 
 
 
 
5,9 
 
 
 
 
5,8 
 
 
 
 
6,8 
 
 
 
 
4,6 

---

128 
Agar ushbu soliqlar tarkibini qarab chiqadigan bo‘lsak, qo‘shilgan 
qiymat solig‘i bo‘yicha tushumlar egri soliqlar tarkibidagi ulushi 
bo‘yicha birinchi o‘rinni egalladi. 2000 -yilda qo‘shilgan qiymat solig‘i 
ulushi 47,3 foizni, 2004-yil 42,5% foizni, 2013-yilda 56,4% tashkil 
etgan bo‘lsa, 2018-yilda 67,5 % ni tashkil qildi. Qo‘shilgan qiymat 
solig‘i ulushining bunday keskin ko‘tarilishi aksiz solig‘i bo‘yicha 
tushumlar hajmining kamayishi bilan izohlanadi. 2013-yilda aksiz 
solig‘i bo‘yicha tushumlarning egri soliqlar tarkibidagi ulushi 2004-
yildagi 48,2% o‘rniga 31,1%ga teng bo‘lishi, 2018-yilda esa 23,5 % ga 
teng bo‘lishi kuzatildi. 
Ushbu pasayishning sababi respublika hududida ishlab chiqarilgan 
alkogol 
mahsulotlariga aksiz solig‘ining qat’iy belgilangan 
stavkasining o‘zgarmaganligi bilan bog‘liq. Boshqa egri soliqlarning 
stavkalarida esa inflatsiya darajasi hisobga olinadi. 
Tashqi iqtisodiy faoliyatning yanada faollashuvi natijasida, bojxo-
na bojlarining egri soliqlardagi ulushi ortib borib 2000-yildagi 2 % 
o‘rniga 2005-yilda 4,7 % ga, 2016-yilda esa yana ko‘tarilib 8,2 % ga 
yetdi. Shu davrda egri soliqlar tushumining umumiy hajmida jismoniy 
shaxslardan undiriladigan yagona bojxona to‘lovi ulushi ortdi. 
Avtomobil egalariga mulk egaligi uchun solinadigan soliqlar 
o‘rniga joriy etilgan benzin iste’moli uchun jismoniy shaxslardan 
undiriladigan soliqlarning egri soliqlar tushumidagi ulushi 2002-yilda 
2,5 foizni tashkil etgan bo‘lsa, ko‘payib borib 2005-yilda 4,4 foizga, 
2018-yilda 4,4 foizga yetdi.Soliq stavkalarini pasaytirish, iqtisodiyotga 
soliq yukini kamaytirish, soliqlarning rag‘batlantiruvchi funksiyasini 
kuchaytirish borasida amalga oshirilgan chora tadbirlar natijasida 
umumiy soliq yuki kamaygani holda, budjet daromadlari ortib bordi, 
ularning tarkibida ijobiy siljishlar ro‘y berdi. Davlat budjetiga soliq 
tushumlarining 
ko‘payishi 
hukumatimizga 
ijtimoiy-iqtisodiy 
dasturlarni moliyalashtirish, aholini ijtimoiy himoya qilish borasidagi 
tadbirlarni amalga oshirishiga xizmat qildi.