8-ma’ruza. Global tarmoqlar va ularning qurilish usullari. Reja

3. Tarmoq topologiyalari.
Aloqa liniyalarining cho'zilishi hisobiga ham asosiy, ham birlashtirilgan topologiyalarning lokal tarmoqlarining kengayishi ularni bo'lish va taqsimlangan tarmoqlarni yaratish zaruriyatiga olib keladi, ularning tarkibiy qismlari alohida kompyuterlar emas, balki ba'zan segmentlar deb ataladigan alohida mahalliy tarmoqlardir [1,3] . Bunday tarmoqlarning kommutatsiya tugunlari faol markazlar (K) va ko'priklar (Mst) - aloqa liniyalarini (jumladan, har xil turdagi) almashtiradigan va ular orqali o'tadigan signallarni bir vaqtning o'zida kuchaytiradigan qurilmalardir. Ko'priklar tarmoq segmentlari orasidagi ma'lumotlar oqimini ham boshqaradi.
Kompyuterlar yoki tarmoqlarni (mahalliy yoki taqsimlangan), uzoq masofalarga ulashda aloqa kanallari va kommutatsiya qurilmalari ishlatiladi, ular routerlar (M) va shlyuzlar (Vt) deb ataladi. Routerlar bir-biri bilan o'zaro aloqada bo'lib, aloqa kanallari orqali o'zaro bog'lanib, taqsimlangan magistral aloqa kanalini tashkil qiladi. Magistral aloqa kanali orqali uzatiladigan ma'lumotlar parametrlarini (formatlar, signal darajalari, protokollar va boshqalar) muvofiqlashtirish uchun routerlar va terminal abonentlari o'rtasida interfeys qurilmalari (CD) yoqiladi. Terminal abonentlari - bu alohida kompyuterlar, marshrutizatorlar orqali magistral kanalga ulangan mahalliy yoki taqsimlangan tarmoqlar. Standart interfeys qurilmalari yordamida muvofiqlashtirilib bo'lmaydigan kompyuter tarmoqlarining (masalan, asosiy kadrlar) magistral kanaliga ulanishda shlyuzlar deb ataladigan standart vositalar qo'llaniladi. Shunday qilib, global kompyuter tarmog'i paydo bo'ladi, uning tipik topologiyasi 8.6-rasmda ko'rsatilgan.

8.6-rasm. Global axborot va hisoblash tarmog'ining tipik topologiyasi
Global tarmoqlar, o'z navbatida, magistral kanal marshrutizatorlari orqali o'zaro bog'lanishi mumkin, bu esa pirovardida global (haqiqiy global) axborot va hisoblash tarmog'ining yaratilishiga olib keladi.
8- ma’ruza uchun adabiyotlar ro’yxati

1. 
   N. R. Agida et al. 2005 Blue Gene/L Torus Interconnection Network, IBM Journal of Research and Development, Vol 45, No 2/3 March–May 2005 page 26
   
2. 
   James F. Kurose, Keith W. Ross “A Top-Down Approach: Computer Networking”, 2017y. Pearson Education Limited
   
3. 
   Andrew S. Tanenbaum. Computer Networks, Fourth Edition. Publisher; Prentice Hall, 2011.
   
4. 
   Н.А. Олифер, В.Г. Олифер “Компютерные сети: Принципы, технологии, протоколы” Пятое издание, издател Питер, 2016
   
5. 
   Musaev M.M. “Kompyuter tizimlari va tarmoqlari”. Toshkent.: “Aloqachi” nashriyoti, 2013 yil. 8 bob. 394 bet. – Oliy o‘quv yurtlari uchun qo‘llanma.
   
6. 
   Бройдо В.Л. "Вычислителные системы, сети и телекоммуникации" - СПб.: Питер. 2003г.