8-mavzu: Mashina va apparatlarning xavfsiz ishlashini ta’minlash Reja

Nazorat savollari: 
 
1. Nima uchun mashina va dastgohlar xavfsizligini ta‟minlashni ularni 
loyihalash jarayonida hisobga olinishi kerak? 
2. Mashina va dastgohlarning puxta ishlashini ta‟minlashdagi asosiy omillar 
nimalardan iborat? 
3. Mashina va dastgohlarning xavfli zonalari nima? 
4. Paxta, to„qimachilik va yengil sanoatda qanday muxofaza vositalari 
qo„llaniladi? 
5. Muxofazalovchi to„siq vositalarini ishlash prinsipini tushintirib bering. 
6. Paxta, to„qimachilik va yengil sanoat korxonalarida texnologik jarayonlarni 
avtomatlashtirishning ahamiyati nimadan iborat? 
9-mavzu: Uskuna va texnologik jarayonning xavfsizlik
ekspertizasi 
Reja: 
1. Xavfsizlik va ekologik talablarga javob bermaydigan korxona, sex, 
texnologik jarayon yoki uskunani ishga tushirishga yo„l qo„yilmasligi. 

---

2. Korxona, sex, texnologik jarayon va uskunalarni loyihalash jarayonida 
ishlab chiqarish va joriy qilishdan avval xavfsizlik ekspertizasidan 
o„tkazilish tartibi. 
3. Loyihachi tashkilot va xolis jamoat tashkilotlari tomonidan ekspertizaning 
birinchi bosqichini o„tkazilishi. 
O„zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2018 yil 2 oktyabrdagi 
784-sonli “Sanoat xavfsizligini ekspertizadan o„tkazish va ekspertiza xulosasini 
berish tartibi to„g„risidagi Nizomni tasdiqlash haqida”gi qarori bilan 
buyurtmachining ariza berish va xulosa olish tartibi, ekspertizani amalga oshirish 
bosqichlari, muddatlari va holatlari belgilangan.
Sanoat xavfsizligi sohasida davlat tomonidan tartibga solish Vazirlar 
Mahkamasi, «Sanoatgeokontexnazorat» DI, shuningdek ayrim vakolatlarga ega 
bo„lgan boshqa davlat organlari tomonidan amalga oshiriladi.
Sanoat xavfsizligini ekspertizadan o„tkazish - shunday tartibga solish 
turlaridan biri bo„lib, xavfli ishlab chiqarish ob‟ektini (XIO) qurish, 
kengaytirish, qayta qurish, texnik jihatdan qayta jihozlash, konservatsiyalash va 
tugatishni amalga oshirish uchun ekspertizaning ijobiy xulosasi bo„lishi zarur 
bo„ladi.
Xavfli toifaga kiruvchi ob‟ektlar ro„yxati O„zbekiston Respublikasining 
«Xavfli ishlab chiqarish ob‟ektlarining sanoat xavfsizligi to„g„risida»gi 
Qonunining 4-moddasida belgilangan. 
Unga ko„ra, 
 x
avfli ishlab chiqarish ob‟ektlari jumlasiga: 
1) quyidagi xavfli moddalar: 
a) portlash-yong„in xavfi bo„lgan muhitni yuzaga keltirishi mumkin bo„lgan 
moddalar; 
b) tasdiqlangan standartlarga muvofiq tirik organizmga ta‟sir qilish 
darajasiga ko„ra I, II va III xavflilik darajalariga (o„ta xavfli, yuqori 
darajada xavfli va o„rtacha darajada xavfli) mansub zararli moddalar; 
c) muayyan turdagi tashqi ta‟sir chog„ida issiqlik ajratgan va gazlar hosil 
qilgan holda o„z-o„zidan juda tez tarqaladigan kimyoviy o„zgaruvchan 
portlovchi moddalar; 
d) inson sog„lig„i va atrof muhit uchun xavfli konsentratsiyali moddalar 
mavjud bo„lgan ishlab chiqarish chiqindilari foydalaniladigan, ishlab 
chiqariladigan, qayta ishlanadigan, hosil qilinadigan, saqlanadigan, 
tashiladigan, yo„q qilinadigan; 
2) 0,07 megapaskaldan ortiq bosim ostida yoki ishlatiladigan suyuqlikning 
normal atmosfera bosimidagi qaynash haroratidan ortiq haroratda ishlaydigan 
uskunalardan foydalaniladigan; 

---

3) ko„chmas asosga o„rnatilgan yuk ko„tarish mexanizmlari, eskalatorlar, 
osma yo„llar, funikulyorlardan (tog„ temir yo„llaridan) foydalaniladigan; 
4) qora va rangli metallar eritmalari hamda ushbu eritmalar asosida 
qotishmalar olinadigan; 
5) konchilik ishlari, foydali qazilmalarni qazib olish va boyitish ishlari, 
shuningdek yer osti sharoitida ish olib boriladigan korxonalar yoki ularning sexlari, 
uchastkalari, maydonchalari, shuningdek boshqa ishlab chiqarish ob‟ektlari kiradi. 
Quyidagilar sanoat xavfsizligi ekspertizasidan o„tkaziladi: 
a) xavfli ishlab chiqarish ob‟ektini qurish, kengaytirish, qayta qurish, 
texnik qayta jihozlash, konservatsiyalash va tugatishga doir loyiha hujjatlari; 
b) xavfli ishlab chiqarish ob‟ektida Nizomning 1-ilovasiga muvofiq ro„yxat 
bo„yicha qo„llaniladigan texnik qurilmalar, ya‟ni: