9-mavzu. Kichik biznes va tadbirkorlik sub’ektlarining moliyaviy faoliyati tahlili

 

R

1

 = R / Fa ,    R

2

 = R / Fz ; 

bu yerda, R – foyda;  

R1 ,  R2 – foyda me’yori (1- va 2-variantlar);  

Fa, Fz – avanslashgan fondlar va tannarx fondlari. 

Aylanishlar soni  p = Fz /Fa bo’lganligi uchun R

2

 = R

1

 x p. 

Korxona rentabelligi me’yorini quyidagicha hisoblash mumkin: 

 

R =  P (U – S)*100 / (F

o 

+ F

ob

); 

 

Bu yerda, R – foyda; 

P – mahsulot hajmi; 

U – mahsulot birligining narxi; 

---

S – mahsulotning tannarxi; 

F

o

 – acosiy ishlab chiqarish fondlarining qiymati;  

F

ob

 – aylanma mablag’larning hajmi. 

Korxonalar ish amaliyotida rentabellikning bir qator ko’rsatkichlari qo’llaniladi. 

Mahsulotning  rentabelligini  sotilgan  barcha  mahsulotlar  bo’yicha  va  uning  alohida 

turlari bo’yicha aniqlash mumkin. Birinchi holda u mahsulotni sotishdan olingan foydaning 

uni  ishlab  chiqarish  va  sotish  xarajatlariga  nisbati  sifatida  aniqlanadi.  Sotilgan 

mahsulotlarning  rentabelligi  tovar  mahsulotini  sotishdan  olingan  foydaning  mahsulotni 

sotishdan  tushgan  tushumga  nisbati  sifatida;  balans  foydasining  mahsulotni  sotishdan 

olingan foydaga  nisbati  bo’yicha;  sof foydaning sotilgan  mahsulotdan tushgan tushumga 

nisbati bo’yicha hisoblanadi.  

Ishlab  chiqarish  fondlarining  rentabelliligi  balans  foydasi-ning  asosiy  ishlab 

chiqarish  fondlari  va  moddiy  aylanma  mablag’-larning  o’rtacha  yillik  qiymatiga 

nisbati sifatida hisoblanadi. Bu ko’rsatkichni sof foyda bo’yicha ham hisoblash mumkin. 

Korxona  qo’yilmalarining rentabelliligi  uning ixtiyorida  bo’lgan  mulkning  qiymati 

bo’yicha  aniqlanadi.  Hisoblashda  balans  va  sof  foyda  ko’rsatkichlaridan  foydalaniladi. 

Mulkning  qiymati  buxgalteriya  balansi  bo’yicha  aniqlanadi.  Bu  ko’rsatkich  korxona 

mulkining bir so’m qo’yilmalariga sotish darajasini ifodalaydi. 

Korxona  shaxsiy  mablag’larining  rentabelligi  sof  foydaning  balans  bo’yicha 

belgilangan, uning shaxsiy mablag’lariga nisbati bilan aniqlanadi.  

Uzoq  muddatli  moliyaviy  qo’yilmalarning  rentabelligi  qimmat-baho  qog’ozlar  va 

boshqa  korxonalarda  ulushli  ishtirok  etishdan  daromadlar  miqdorining  uzoq  muddatli 

moliyaviy kiritmalarning umumiy xajmiga nisbati sifatida hisoblanadi.