9-topshiriq. Labaratoriya ishi №1. Kuchlanishi 1000 Vgacha bo’lgan sex elektr tarmoqlarida "faza nul" xalqasi qarshiligini tekshirish

4. ( 2 ) ifoda bo’yicha Q₀ va Q_r ning ma’lum qiymatlari orqali  ni 0 dan to 1,1 gacha o’zgartirish bilan xar xil yuklama rejimlarida topiladi. U asosida cos = f(r) bog’lanishi quriladi. Xisobdash natijalari - jadvalga qayd etiladi.


5. Xisoblash natijasi tajriba natijasi bilan solishtiriladi. Ishning oxirida tajriba yo’li cos = f(r)bog’lanishlari dvigatel zajimlariga kondensator batareyalari ulangan xolatda aniqlanadi. Olingan natijalarni taxlil qilish orqali qilingan ish bo’yicha xulosa qilinadi.
b) Quvvat koefitsientini tarmoq kuchlanishi U ga bog‘liqligini tekshirish va cos = f(U) ni qurish uchun ma’lumotlar olish quyidagi amalga oshiriladi: Dvigatel ishga tushirilib, istemol qilinayotgan quvvat tormozi yordamida vattmetr bo‘yicha nominalga teng qilib qo‘yiladi. Bunda stator cho‘lg‘ami kuchlani voltmetr bo‘yicha U=U_n=380V ga teng bo‘lishi kerak. So‘ngra kuchlanish qiymatini RNT regulyatori yordamida 1,1U_n dan to dvigatel to‘xtab qolguncha o‘zgartirib 5-6 ta nuqtada qiymatlari yozib olinadi. Tajribani shunday tugatib, cos ning shu nuqtalardagi qiymatlari hisoblanib, -jadvalga natijalar yoziladi. Jadval bo‘yicha cos = f(U) grafigi quriladi.
cos = f(U) grafigining ko‘rinishi bo‘yicha cos ning maksimal qiymati
13-topshiriq.
Labaratoriya ishi №6,7
Sanoat korxonalaridagi elektr ta’minoti tizimlarida kuchlanishni rostlash,
Sanoat korxonalari iste’mol qiladigan yuklamaning elektr ta’minoti tizimidagi ratsional kuchlanishni tanlashga ta’sirini o‘rganish


I. I SH N I N G MAQSADI

Bosh pasaytiruvchi podstansiya ( BPP ) transformatoridagi YuOR ( RPN regulirovanie pod nagruzkoy - yuklama ostida rostlash ) qurilmasi , sex podstansiyasi transformatorlaridagi PBV ( pereklyuchatel bez vozbujdeniya – qo’zg’otishsiz payta ulovchi ) qurilmalari va tarmoqqa parallel ulanadigan kondensator batareyalari yerdamida kuchlanishni rostlash ishning maqsadidir.

II. N A Z A R I Y Q I S M

Elektr yuklamaning vaqt buyicha uzgarishi, TP ning 0,4 kV shinasida kuchlanishning og’ishiga va tebranishiga sabab bo’ladi. Kuchlanish satxining og’ishiga energiya manbasidagi kuchlanish rejimining o’zgarishi xam ta’sir qiladi.GOSTning talabi bo’yicha elektr energiya iste’molchilariga nominalga nisbatan kuchlanishning og’ishi quyidagi ruxsat etilgan qiymatlari belgilangan :

1. Elektr mashinalar uchun 10 % dan - 2,5 % gacha

2. Yoritish qurilmalari uchun 5 % dan - 2,5 % gacha
3. Boshqa elektr iste’molchilari uchun 5 % .

Ruxsat etilgan kuchlanishning og’ishi qiymatlarini ta’minlash uchun xar xil rostlash usullari ishlatiladi. Sanoat korxonalari elektr tarmoqlarida kondensator batareyalari, sinxron motorlar va sinxron kompensatorlari, BPP transformatorlaridagi YuOR xamda TP transformatorlaridagi PBV qurilmalaridan foydalaniladi.

Kuchlanishni rostlash o’zgaruvchan yuklama grafiklariga ega korxonalarda asosiy masalalardan biridir. Agar yuklama grafigi to’ldirish koeffitsienti 0,8 bo’lsa, ( neft-ximiya, tog’ ruda, rangli metallurgiya korxonalari ), kuchlanishni rostlash qurilmalarining ishlash intensivligi kamroq bo’ladi.
YuOR va PBV(QPU) qurilmalari transformatorlarning transformatsiya koeffitsientlarini kamaytirib yoki oshirib kuchlanishni rostlaydi. BPP ning 35 va 110 kV klassdagi transformatorlarining YuOR qurilmasi yuklama bor paytida xam kuchlanishni rostlash imkoniga egadir. Bu yerda kuchlanishni uning satxiga karab turib avtomatik rostlash mumkin.
TP transformatorlari PBV qurilmalari bilan ta’minlangan buladi. Bu qurilma yerdamida yuklama yuk paytida kuchlanishni rostlash mumkin. BPP transformatorlarining RPN qurilmasi bilan quyidagime’yorida yuklama ostida kuchlanishni rostlanadi: 35 kV klassli quvvati 6,3 mVa transformatordagi YuOR qurilmasi ( 6*1,5 ) quvvati 10 mVa va undan ortik transformatorlarda ( 8*1,5 ) oralikda kuchlanishni rostlaydi. 110 kV kuchlanishli quvvati 6,3 mVa va undan yukori transformatorlarda YuOR qurilmasining rostlash chegarasi ( 9*1,78 ) buladi.
TP transformatorlaridagi PBV(QPU) qurilmasi ( 2*2,5 ) rostlash me’yoriga egadir. your va PBV(QPU) rostlash pogonalarini tanlash uchun avvalo kuchlanishning epyuralari yoki tarmoqning BPP ning tarkatish qurilmasidan to elektr iste’molchilarigacha bo’lgan qismidagi kuchlanish pasayishi ( ishorasi manfiy ) eng katta va eng kichik yuklamalarda xar bir xar bir uchastka uchun xisoblab topilib, jadval tuziladi. Bu jadvalga PBV(QPU) ning ma’lum bir qo’shimcha kuchlanishi ( masalan) xam kiritiladi. Qo’shimcha kuchlanishga xar ikkala yuklamadagi kuchlanish yo’qotishi qo’shilib, chiqqan natija GOST bo’yicha turli iste’molchilar uchun yo’l qo’yiladigan normadan ortiq bo’lmasligi kerak. Agar bu shart bajarilmasa, BPP transformatoridagi YuOR qurilmasi yordamida "qarama-qarshi rostlash" ishlatiladi. YuOR rostlash pog’onalari qiymati kuchlanish satxi norma oralig’iga kirguncha qo’shiladi. Parallel ulangan kondensatorlar batereyasi quvvatini o’zgartirish yo’li bilan xam kuchlanishni rostlash quyidagi prinsiplarda amalga oshiriladi.
1. Vaqt bo’yicha
2. Kuchlanish bo’yicha
3. Tok bo’yicha

Bu laboratoriya ishida kondensatorlar batareyasi (KB) quvvati vaqt prinsipi bo’yicha amalga oshiriladi. KB avtomatik ravishda iste’molchilar sutkalik grafigi bo’yicha ma’lum vaqt intervallarida uziladi yoki ulanadi. Bu uzilish intervallari vaqtida reaktiv yuklama Q KBAr quvvati Q_k dan kam bulishi kerak (Q< Q_k )

III. I SH N I B A J A R I SH T A R T I B I

1 rasmdagi AD va yoritish lampalari uchun sex podstansiyasi to’la quvvat grafigining maksimal va minimal qiymatlarida kuchlanishni rostlash usuli ko’rib chiqiladi.

Amaliy ish stendidagi BPP transformatorlarining YuORi quyidagi kuchlanish qo’shimchalariga ega: ( 2*2,5 ). Sex podstansiyasining PBV si xam shunday rostlash darajasiga ega. Berilgan yuklamaning to’la quvvati grafigini maksimum qiymati =1380 kVA bo’lgandagi elektr ta’minoti sistemasi elementlaridagi kuchlanish yo’qotishi xisoblab topiladi. Sistemaning sxemasi va elementlarining parametrlari rasmda berilgan.
I. AD uchun kuchlanishni rostlovchi qurilmalar xisobini ko’ramiz. Kuch iste’molchilari uchun ruxsat etilgan kuchlanish og’ishi chegaralari:

yuklama maksimumida U_dop= - 5%

yuklama minimumida U_dop= + 10%

YuOR va PBV(QPU) qurilmalarining xolatlari shunday kabul kilinishi U_< U_dop ; (U_ = U_dop - U ) kerakki sharti doim bajarilishi lozim.

Bu yerda U_dop - rostlash qurilmalarining kushimcha kuchlanishi

U - sistema elementlaridagi kuchlanish yukotilishi:

yukorida: U_rpn va U_PBV RPN va PBV qurilmalarining kushimcha kuchlanishi.
U_VK , U_T , U_NV - yukori kuchlanishli kabeldagi, TP ning transformatoridagi, past kuchlanishli liniyalaridagi kuchlanish yukotishlari. Ular quyidagi formulalar bilan topiladi:

bu yerda I_r - liniyaning xisoblangan toki, A
l - uzunligi, m
x₀, r₀ - liiyaning solishtirma aktiv va reaktiv qarshiligi
jadval bo’yicha qabul qilinadi.
1- JADVAL

Kesim yuzasi, mm^2	Solishtirma qarshiliklar
	Aktiv	Reaktiv
Kabel 3 x 70	0.48	0.06
Kabel 3 x 25	1.33	0.07
Kabel 3 x 10	3.33	0.07
S i m 3 x 10		0.07

Transformatordagi va yuqori kuchlanishli kabeldagi kuchlanish yo’qotishlari maksimal yuklama rejimida S_maks=1380 kVA va minimal yuklama rejimida S_min=1380/4=435 kVA quvvatlar bo’yicha topilgan Imaks. va Imin. toklar bo’yicha topiladi. Kuchlanishi 380 V bo’lgan kabel va simlardagi kuchlanish yo’qotishlari ikkala rejimda xam I=Ir tok uchun xisoblanadi.

Ikkala rejim uchun U_VK, U_T, U_NV topilib, PBV(QPU) xolati va YuOR xolati kabul kilamiz. ( I ) shart buyicha va tengsizliklarni bajarishni tekshiramiz. Agar (I) shart ikkala xol uchun bajarilsa, uzil-kesil va ( I ) shart bo’yicha tengsizliklar bajarilmasa boshqa qiymatlarini tengsizliklarga ketma-ket qo’yib chiqib, ularning bajarilishiga erishamiz.