А. А. Абидов, Н. Ю. Власова

Электрон ҳужжат алмашинуви тизими қуйидагиларни амалга 
ошириши керак:  
- ҳужжатлар ва уларнинг изоҳларини ишончли сақлашни таъминлаш; 
- ҳужжатнинг ҳаѐт даврини таъминлаш (уни яратиш, версияларини 
сақлаш, чоп этиш, истеъмолдан чиқарилган ҳужжатдан фойдаланишни 
блокировкалаш, ҳужжатни сақлаш учун архивга ўтказиш);

---

53 
- фойдаланувчи 
томонидан 
турли 
кўринишдаги 
ҳужжатлар 
топширилишига рухсат бериш, улар учун карточкалар яратиш ва таҳрир қилиш;
- ҳужжатни самарали излаш учун категориялар кетма-кетлигига амал 
қилиш;
- карточкадаги маълумот, шунингдек, тўлиқ матн асосида ҳужжатларни 
излаш;
- алоҳида фойдаланувчилар даражасида, ролли принцип бўйича ва 
ташкилотнинг ўзаро боғлиқ (иерархия) тузилмаси асосида ҳужжатлардан 
фойдаланиш тақсимотини таъминлаш;
- HSM технологиясини қўллаб-қувватлаш;
- фойдаланувчилар ва тизим фаолияти билан боғлиқ ҳодисалар бўйича 
баѐннома тузиш; маъмурийлаштириш бўйича ривожланган воситалар 
мавжудлиги зарур;
- ахборотдан узоқда фойдаланишни қўллаб-қувватлаш.
Илғор тизимлар қуйидагиларни қўллаб-қувватлаши керак:
- узлуксиз ишлаш учун кластерли технологиялар;
- ҳудудий тақсимланган ташкилотлар;
- маълумотларни сақлаш ва ўтказишда шифрлаш алгоритмлари;
- рақамли имзо.
Архитектурага нисбатан талаблар қуйидагича: 
- ажратилган иловалар сервери мавжудлиги;
- нозик мижоз мавжудлиги; браузердан фойдаланган ҳолда ҳужжатга 
киришни қўллаб-қувватлаш.
- миқѐслиликни таъминлаш учун кўп платформалилик.
Бошқа тизимлар билан интеграция ва очиқликка нисбатан талаблар 
қуйидагича: 
- ҳужжатларни оқимли киритиш воситалари билан интеграция;
- офис иловалари билан интеграция;
- электрон почта билан интеграция;
- ривожланган дастурли интерфейс (API) мавжудлиги;

---

54 
- тизимдан фойдаланувчилар рўйхатини юритиш ва синхронлаш учун 
каталоглар стандарт хизмати (масалан, LDAP) билан интеграция;
- фойдаланувчилар интерфейсини муайян вазифаларга мослаштириш 
имконияти;
- тизимни шахсий махсус компонентлар билан тўлдириш имконияти.
Ҳужжатлар атрибутларини сақлаш учун ташқи маълумотлар базасидан 
фойдаланилганда маълумотларнинг тузилиши ва турли МББТлар билан ишлаш 
воситаларининг тўлиқ тавсифномаси мавжуд бўлиши зарур.