А. А. Азларова, М. М. Абдурахманова

24 - жадвал 
Фоиз рискини бошқариш консепцияларии 
жараёнлар
таклифлар
1.Паст фоиз 
ставкаларининг ошиши 
-қарз маблағларининг муддатини узайтириш; 
- инвестицияларнинг муддатини қисқартириш; 

---

246 
кутилмоқда.
- ўзгармас фоиз ставкада бериладиган 
кредитларни қисқартириш; 
- узоқ муддатли қарз олиш; 
- инвестициялар(қимматли қоғозлар 
шаклидаги)нинг бир қисмини сотиш; 
- баъзи рискли кредит линияларни ёпиш
2. Фоиз ставкаларининг 
максимал ўсиши 
кутилмоқда.
- қарз маблағларнинг муддатини қисқартириб 
бошлаш лозим; 
- инвестицияларнинг муддатини узайтириб 
бошлаш керак;
- ўзгармас фоиз ставка билан кредитларнинг 
салмоғини ошириб бориш лозим; 
- қимматли қоғозларга инвестиция қилиш 
ҳажмини ошириб бошлаш лозим. 
3. Жуда юқори фоиз 
ставканинг тушиши 
кутилмоқда.
- қарз маблағларнинг муддатини қисқартириш;
- ўзгармас фоиз ставкадаги кредитларнинг 
салмоғини ошириш;
- инвестициялар ҳажмини ошириш;
- янги кредит линиялар очиш.
4. Фоиз ставкалари 
минимал даражага 
тушганда.
- қарз маблағларнинг муддатини узайтириб 
бошлаш керак; 
-инвестицияларнинг муддатини қисқартириш 
керак; 
- ўзгарувчан фоиз ставкадаги кредитларни 
кўпроқ бериш керак;
- қимматли қоғозларга инвестиция қилишни 
қисқартириш лозим
 
Фоиз рискларини бошқаришда банкнинг активлари ва пассивлари 
муддатларининг мос келиши муҳим аҳамиятга эга. Актив ва пассивлар нинг 
муддатлари ўртасидаги фарқ ГЕП деб аталади. Бу усулнинг моҳияти шундаки, 
банкенинг активлари ва пассивлари фоиз ставкалари, муддатлари тўлаш 
муддатлари бўйича гуруҳларга ажратилади. Ҳар бир муддат учун ГЕП шу 
муддатдаги активлар ва пассивлар ўртасидаги фарқ сифатида аниқланади.
ГЕП=АСФ-ПСФ, бу ерда АСФ – активлар бўйича соф фоизлар; ПСФ – 
пассивлар бўйича соф фоизлар.
Агарда банкда активларга нисбатан пассивлар кўп бўлиб ва улар фоизлар 
ўзгариши га таъсирчан бўлса, геп салбий бўлиши мумкин. Фоиз рискини фоиз 
маржаси орқали баҳолаш мумкин. Фоиз маржаси – бу олинган фоизлар ва 
тўланган фоизлар ўртасидаги фарқдан иборат. Фоиз маржаси коэффициенти 
малум вақтда унинг ҳақиқий даражасини кўрсатади ва қуйидаги формула 
бўйича аниқланади: 
К=маълум даврда олинган фоизлар - шу даврда тўланган 
фоизлар*100/даромад келтирувчи активларнинг ўртача қолдиғи 

---

247 
Тижорат банкларининг фоиз сиёсати доимо риск билан боғлиқ.Шу боис 
банкларда фоиз риски (интерест рате риск) – депозитлар ва қарзга олинган 
маблағлар бўйича фоизларнинг кредитлар бўйича фоизлардан ошиб кетиши 
натижасида юзага келадиган йўқотишларнинг олдини олиш жуда муҳим 
ҳисобланади.