A. B. Pardayev, D. B. Urinbaeva, D. A. Islamova. O’zbek terminologiyasi

 
MUSTAQIL TA’LIM UCHUN TOPSHIRIQLAR 
1-topshiriq. «Oʻzbek tilining milliy ensiklopediyasi»ning 1-
jildidan falsafa faniga oid 50 ta termini daftaringizga yozib, kichik 
terminologik lugʻat yarating.
 
2-topshiriq. Quyidagi mavzularda esse yozing. 
«Terminlarning qaror topishida umummilliy qatlamning roli», 
«Ilmiy terminlar tizimida qadimgi sof turkiy qatlamning o‘rni», 
«Terminologik leksika va umumadabiy leksika», «Terminlarning 
ma’no-mazmunini 
anglab 
yetishda 
terminologik 
lug‘atlarning 
ahamiyati». 
 
3-topshiriq. Mavzu yuzasidan 15 slayddan kam bo‘lmagan 
prezentatsiya yarating.
Adabiyotlar: 
1. Аҳмедов Ғ., Бектемиров Ҳ. Русча-ўзбекча юридик атамалар 
луғати. - Тошкент: Адолат, 2002. 

---

A.B.Pardayev, D.B.Urinbayeva, D.A.Islamova. O’zbek terminologiyasi 
230 
2. Бекмуҳамедов Х.Ю. Тарих терминлари изоҳли луғати. - 
Тошкент: Ўқитувчи, 1978. 
3. Дадабоев Ҳ. Тарихий ҳарбий терминлар луғати. - Тошкент, 
2007. 
4. Исмоилов М., Шаропов А. Тарих атамалари луғати. - 
Тошкент, Академнашр, 2013. 
5. Муқимов З., Турсунова О. Ўзбек давлатчилигида қўлланган 
тарихий-ҳуқуқий атамалар. - Самарқанд 2007. 
6. Усмон О., Дониёров. Русча-интернационал сўзлар изоҳли 
луғати. - Тошкент: Ўзбекистон, 1972. 
7. Худайберганова Д. Лингвокультурология терминларининг 
қисқача изоҳли луғати. - Тошкент, 2015. 
8. Ҳожиев А. Тилшунослик терминларининг изоҳли луғати. - 
Тошкент: Фан, 2012. 
5.2. Terminologiyani tartibga solish va standartlashtirish 
masalasi 
Reja: 
1. Terminologiyani tartibga solish. 
2. Standartlashtirish masalasi. 
Tayanch 
tushunchalar: 
termin, 
standart, 
terminotizim, 
terminologik kombinatsiyalar, terminlarning noaniqligi va omonimligi, 
xalqaro, davlat, individual kompaniyalar, firma terminologik standart 
darajalari. 
Bilim sohalari obyektiv bo‘lganligi sababli, termin va terminologik 
tizimlar ma’lum bir tilga yoki hatto ma’lum bir ilmiy maktablarga 
«bog‘langan» bo‘lib, terminologiyaning muhim vazifasi terminlarni 
standartlashtirish va birlashtirish, shuningdek, ularni dunyoning turli 
tillariga birma-bir tarjima qilishdir. Terminologik tizimlarning 
birlashishi terminologik standartlardir. Ammo dunyodagi terminologik 
tizimlarni tashkil qilish uchun hozir 20 mingdan ortiq standartlar amal 

---

A.B.Pardayev, D.B.Urinbayeva, D.A.Islamova. O’zbek terminologiyasi 
231 
qiladi. Bundan tashqari, turli darajadagi standartlar: xalqaro, davlat va 
hatto individual kompaniyalar va firma terminologik darajalari mavjud. 
Shu sababli terminlar va terminologik tizimlarni birlashtirish, 
standartlashtirish vazifasi davlat va mahalliy til siyosatining majburiy 
tarkibiy qismi bo‘lishi kerak, chunki terminlarning noaniqligi va 
omonimligi, yaqin terminologik tizimlar o‘rtasida muvofiqlik yo‘qligi, 
talaffuz qilinishi qiyin bo‘lgan va dissonant qisqartirishlar bilan 
terminologik kombinatsiyalarning yaratilishi ilmiy va texnik taraqqiyot 
uchun sezilarli to‘siq sanaladi. 
Terminologiyani tartibga solish va standartlashtirish masalasi 
terminologik tizimlarda har doim ham dolzarb masalalardan bo‘lib 
kelgan. Yangi paydo bo‘layotgan mahsulotlar, ilm-fan va texnika
yutuqlari, ta’lim, boshqaruv, xizmat ko‘rsatish tarmoqlari va ulardagi 
konseptual tizimlarning kengayib borishi yangi va ilmiy asosga ega 
bo‘lgan terminologik tasniflash va standartlashtirish masalasini o‘rtaga 
tashladi. 
O‘zbek tili terminologik tizimlarini tartibga solish yuzasidan bir 
qator tadqiqotlar e’lon qilingan. Xususan, R.Doniyorov, N.Mahkamov, 
A.Madvaliyev, 
N.Qosimov, 
Z.Mirahmedovalarning 
terminologik 
tizimlardagi sinonimlik, variantdorlik masalalari, ularning qo‘llanishini
tartibga solish bo‘yicha e’lon qilingan ishlari shular jumlasidandir. 
Terminologiyani tartibga solish ishlari xorijda terminologiyani