А. Э. Тангиров бизнес ижроси ва

IV БОБ. КОРХОНАНИНГ ЖАРАЁНЛИ БИЗНЕС-МОДЕЛИ
4.1. Бизнес ташкилотининг эволюцияси 
Йигирманчи асрнинг 50-60 -йиллари ишлаб чиқарувчилар 
бозорининг мавжудлиги билан тавсифланади, бизнес нисбатининг 
асоси қуйида келтрилган: 
Ишлаб чиқариш харажатлари + керакли фойда = нарх 
ХХ асрнинг 70-йиллари - корхоналарнинг иқтисодий 
шароитлари ўзгара бошлади, ишлаб чиқарувчилар бозори истеъмол 
бозорига айланди(4.1-расм.) ва 90-йилларга келиб муваффақиятли 
бизнес формуласи қуйидаги формулага ўтказилди: 
Нарх-ишлаб чиқариш харажатлари = фойда 
 
 
4.1-расм. Бизнес эволюциясининг асосий босқичлари 
Йигирманчи асрнинг 80-йиллари бошлари бозорларнинг 
тўлдирилиши билан ажралиб турарди. Корхонанинг фаолияти 
шиддатли ва хилма-хил рақобат шароитида амалга оширилади. 
Аксарият компаниялар учун "3С" - (истеъмолчилар, малакалар, 
танловлар) тамойилига риоя қилиш характерлидир. "Сотувчи-
харидор" мақоми ўзгарди (харидор қарор қабул қилишга ўтди): "улар 
биз ишлаб чиқарган ҳамма нарсани сотиб олишади" тамойили 
ишламай қолди. 
Корхона фаолиятининг ушбу шартлари унинг мижозларга 
йўналтирилган бўлиши ва бозорда омон қолиш учун унинг 
маҳсулотлари қуйидаги мезонларга жавоб бериши кераклигини 
тушунишни тақозо этди. 
►► энг паст нарх; 
►► юқори сифат; 
►► яхшироқ хизмат;
Йигирманчи асрнинг 
80 -йиллари, 
»3С»тамойилини 
ҳисобга олган ҳолда 
истеъмол 
бозори 
Йигирманчи 
асрнинг 70 -
йиллари 
истеъмол 
бозори 
Йигирманчи 
асрнинг 50-60 -
йиллари 
ишлаб 
чиқарувчилар 
бозори 

---

46 
Ҳозирги вақтда замонавий корхонанинг нормал ҳолати доимий 
равишда ўзгариб туради, бу қуйидаги омилларга боғлиқ: 
► 
иқтисодиётнинг 
глобаллашуви, 
бизнеснинг 
ҳаракатчанлигини ошириш; 
► технологик тараққиёт, маҳсулот/хизмат кўрсатиш муддатини 
қисқартириш ва натижада янгисини ишлаб чиқиш ва у билан бозорга 
чиқиш вақти. 
Корхонанинг 
ушбу 
шартлари 
мослашувчанликни 
ва 
ўзгаришларга тезкор жавоб беришни талаб қилади: 
■ мослашувчанлик - бозор ўзгаришларига тез мослашиш; 
■ самарадорлик - нарх рақобатида ғалаба қозониш; 
■ янгилик - товарлар ва хизматлар технологик жиҳатдан "янги" 
бўлиши керак;