A. shoyunusov arab xattotligi
Download 2.26 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- * ^ y ^ ^ i f j /
- I ll BOSQICH. SAVOD CHIQARISH VAZIFALARI MURAKKABOT ILMI
- BIRINCHI SABOQ
- QORA QALAM TA’RIFI. YOZUV QALAMI VA UNING TARKIBIY QISMLARI
- Qora qalamning tayyorlanishi
|
8 ta u stu n xonalarga ajratilib , quyidagicha jadvalni hosil qilgan. X onalar: «Abjad» I ustun — A lif — Be — Jim — D ol = 10 son m iqdori M ahbub-ul Q ulub(i)
II ustun — Hoyi h a w a z — Vov — Ze = 18 s.m. «H aw az» 5 6 7 J
J III ustun — Hoyi H uttiy — To (itqi) — Y o = 27 s.m. «Huttiy» 8 9
IV u stun — Q of-20 — L om -30 — M im -4 0 — N u n -5 0 = 140 s.m «K alam an» V ustun — Sin-60, A yn-70, Fa-80, Sod-90 = 300 s.m. «Sa’fas» VI u stu n — Q of-100, R o-200, S h in-300, T e-4 0 0 = 1 0 0 0 s.m . ♦♦ ♦♦ ♦♦ «Q arashat» j o V II ustun — Se-500, X e-600, Z ol-700 = 1.800 s.m. «Saxxaz» ♦ ♦ ♦ V III ustun — D zod — 800, Zo (izg‘i)-900, G ‘ayn — 1000 = 2.700 s.m «D zazzag‘» N am unalar: O ta Ь I — 402, Lab—32 -» c J
Q u y o s h — 417, Oy — 11 bUL P a m a d a ^ 4 9 2 + 1 + 4 0 + 1 + 5
Savol: Arab yozuviga tabdil qoidasi yana qanday jih a tla r bilan q o ‘llanadi?
Joriy yozuvlar (krill-lotin alifbo yozuvidan) faqat bir jih at bilangina arab alifbo yozuviga tabdil qilinadi. U ham b o ‘lsa, o ‘zbek tiliga arab tilidan o ‘zlashgan so'zlarning «m uannas jins» gram m atik alom atini olgan so ‘zlaridagina kuzatish m um kin. Bu alom at, aynan « ta’m arbuta» 7 V — atu n , tufayli yuzaga kelgandir. M asalan: ♦♦ j ^ ♦ ♦ N asibatun bu so 'z asosi N asib t ^
tarzida
o'zb ek tiliga o ‘zlashishi qabul qilingan. S o ‘zning oxirgi — «atun» qo 'sh im ch a b o ‘g ‘in esa tushirib qoldirilgan. A m m o o'zbek tilida ushbu so'z atoqli ism sifatida ham , II darajali gap bo 'lag id a ham q o ila n g a n d a , uni «Nasiba» shaklida istifoda qilinishi tufayli, o'zak undosh (so'z oxiridagi) Be *l> ga t a ’m ar- b u tan in g nuqtalarisiz k o 'rin ishi «hoy haw az» biriktirilishi orqali imloviy yakunga yetkaziladi. Biroq, bu h a rf tabiiy undosh «h»ni em as, balki so 'z yakunlovchi «Be» A j ning «fatha» hijosiga tayanch vazifasini o 'tay d i xolos. T abdil qoidasida ushbu h a rf <£> raqam bilan belgilanib, so 'z yakunlovchi sifatiga aylantiriladi. N atijad a tabdil qoidasi am aliy *** ^ bajariladi. N asiba ♦ ♦♦ ✓
Arabiy izofa birikm alarida esa «ta’m arbuta» ^ «t» undoshi tarzida qo'llan adi. , I * 11 M isol uchun: Z ub datu tto jir i d i
«Tojirning qaym og'i». „ "
A rab xat tu rlarining qalam uchiga olinishiga doir, ilk sab oq lar zam irid a h a r qaysi xat tu rin in g am aliy ta ’riflari tolibi ilm larga yetarlim i?
U m id etilishining o 'z i — dastlabki, saodatli o n lard an nishona em asm i? T a ’lim bosqichlarini sinchiklab o'zlashtiring va xat m ashqlarida o 'q u v q o 'lla n m a bilan inoqlashib, maqsadga intiling.
Matnni tabdil qoidasiga binoan o‘qing va daftaringizga ko‘chirib, uni mashq qiling (XIX asr bitigi)
'C A r r ' d f ' i S y j J ’ iec/.- y t& l l ^ l ^ ^ & ’S X ' J y t ) ' , !tO fc y > / / £ У:1*/'1. /Ч (a rib ju it^ k *s Ф А г < Щ > £ ^ » /^ Л у А 4 Ф £ ,> I M V L 0 $ ^
^ - /
«* V I j # ,4 r T . i i ^ i * т ^ У ^ У / С Д
^ < ^ - Я / i о ' v - ^ P
I ll BOSQICH. SAVOD CHIQARISH VAZIFALARI MURAKKABOT ILMI Bu ilm ning asosiy maqsadi arab yozuvida bitilgan turli dastxat, san’at namunalari va ulardan zavqlanishning sabablarini ilmiy-tadqiqot tariqasida o'rganish va am aliyotda qo'llash y o ‘l-y o ‘riqlari, ham da nazariya asoslariga qism an yetishishdir. Vazifasi esa, h ar bir ijod nam unasining poydevor mohiyatlarini aniqlash usul va uslublari bilan tanishib, mustaqil ravishda o'zlashtirgan bilimlarini hayotda ijobiy qo'llash uchun malaka va m ahorat ko'nikm alarini hosil qilishdir. BIRINCHI SABOQ M avzular: Yozuv quroli — qora qalam ta’riflari. 1. Yozuv quroli — qora qalam ning tarkibiy qismlari va ularning nazariy-am aliy im koniyatlari. 2. Ufqiy satr chizig'ining yozilish sistem a asoslari. 3. N uqta va uning m uvozanat koordinatalarida tutgan o 'rn i. 4. M ufradot vazni va uning arab xat turlarida qo'llanishi. 5. Alifbo harflarining o 'zaro bog'lanishlarida xatga olishning usul va uslublari. Xat m aydoni hosilasi u ch u n qo'llanuvchi: «Kursiga joylash», «sadri kitoba», «hujayra —katak» yozish qoliplarining usul va uslub qoidalari. QORA QALAM TA’RIFI. YOZUV QALAMI VA UNING TARKIBIY QISMLARI Xat bitish — maxsus vosita vazifasini o'taguvchi yozuv qurolining am aliyotidir. Yozuv quroli — n o a n ’anaviy qalam dirkim , uning siyoh sizishi va lo z im s h rift k e n g lik la rin i q o 'lla n is h i o q ib a tid a , n afis x a t ijodkoridir. Bunday qalam ni «qora qalam» yoki «siyoh qalam» deb a ta la d i. U n i p is h iq q a m ic h y o k i b a m b u k s o 'ta s id a n ta y y o r- lanadi (zam onaviy yozuv qurollaridan «plakat pero» va m arkerlardan foydalansa h am b o 'ladi).
Yozuv qalam ning siyoh sizish uchun kengligi — oddiy — z o ‘ldirli qalam kengligidan to tabiiy qam ich poya kengligigacha (2,5—3 sm) b o 'lish i m um kin. A na shu kengliklarni m ujassam etgan qism ni «qalam mushki» deyiladi. U o ‘z navbatida, ajralm as ikki mustaqil kengliklardan iboratdir. Q o g ‘oz yuziga yuzlatilgan yozuv qalam m ushkining o ‘ng qirrasi — xafiy (ya’ni ingichka, nafis chiziqlarni aks toptiruvchi) kenglik iqlim lari, ham da chap qirra — jaliy (ya’ni qalin, quyuq chiziqlarni aks toptiruvchi) kenglik iqlim laridir. H ar ikki qirra o 'z xususiyatlariga ko ‘ra, imlo qoidalarini xattotga eslatib turadi.
M azkur ikki qirralar oralig‘ini teng kenglikga ajratuvchi o ‘yiqcha «shiqqa» deyiladi. U m ushkda siyoh ushlanishi va m arom li tarzda qog‘ozga yuqtirish vazifasini o ‘tashdan tashqari ufqiy satr chizig‘ini m uvozanat saqlashga chorlaydi. M uvozanat esa, xat turlarining ufqiy satr c h iz ig 'in i n e c h a m u sh k shiqqasiga b a ro b a r n ish ab lik lard a og'dirishiga va b a ’zi shakldosh unsurlarni yuksaltirishiga m e ’yor birligi sifatida xizm at qiladi. Bu m e’yor birliklari m ufradot ilmida o ‘rganiladi. «M ufradot» — arabcha so‘z bo'lib, o ‘zbek tilining yakka, yolg‘iz, alohida m a’nolarini bildiradi. Bu ilm arab alifbosi va uning harflarini siyohga olish c h o g 'id a m u sh k sh iq q alarin in g tab iiy kengligiga nisbatlar b o 'y ich a am alga oshiriladi. Shrift — o 'q ish nuqtasini o 'zid a m ujassam etgan siyoh izidir. U ning bo 'y-basti, qalin yoki ingichkaligiga qarab, odatda yirik yoki m ayda h arf bilan yozish ko 'zda tutiladi. H usnixat fani ushbu m avhum tushunchalarga oydinliklar kiritib, har qaysi qalinlikdagi siyoh izlariga ilmiy ta ’rif berib asoslaydi. B o'y-basti qisqa, am m o siyoh izi qalin, quyuq yozishlikni jaliy kenglikda bitish lozim ligini uqtiradi. A ksincha bo'lsa, xafiy kengligida bitish lozimligi anglaniladi. Jaliy kengligi — qalam uchi — m ushkning to 'liq im koniyatidan foydalanishni; Xafiy kengligi — qalam uchi — m ushkning eng ingichka siyoh izini sizish iqlim ida hosil qilishni uqtiradi. Tabiiy savol tug'iladiki, «bunday ta ’riflarni qanday anglanadi?» — deb. A lbatta, u sh b u savol javobi b ir ju m la bilan ifodalanm aydi. Shu v ajhdan, batafsil tu sh u n ch a larg a erishish — sab ru -to q a tn i talab qiladi.
Y ozuv q a la m i — siyoh izini eng in g ich k a q a lin lik d a n , to k am id a 1 m m gacha kenglikga ega m ushkda yozish im koni bor boMgan vosita tu sh u n ilad i. A m m o, 1 m m dan to 1,5 sm va u n d an kengroq q alin lik n i yoza oladigan m u sh k larn i ham m avjud qilish m u m kin. «Yozuv qalami» odatdagi rangli va qora qalam lardan, tubdan farq qiluvchi, suyuq siyoh bilan qog‘ozga xat chiziqlarini iz qoldirib, m a ’no eltuvchi yozish qurolidir. Bunday qalam ning b o ‘y-basti, odam kaft barm oqlari iskanjasi- da, qulay va m uloyim o ‘rnashadigan qalinlikda, ham da tirsak bilan bilakning yozuv taxtasiga bem alol, uzana q o ‘yilganda, kaftning bosh va ko‘rsatkich barm oqlari tutgan (qalam uchi qog‘ozga yetgandan bo sh lab , o ‘lc h a n g an d a) dastak qism i, kaft va bilak b o ‘g ‘im lari tu ta sh g a n m a so fag a ch a u z u n lik d a boMishi lo zim (1 3 — 17 sm ) hisoblanadi. Qalinligi esa kaft panjaning jim jilog‘idan qalin emasligi xattotga qulaylik yaratadi. U ni, soha ahllari — «qamich qalam» (qamish etim ologiya bahsi) yoki «siyoh (forschadan o'zbekchaga «qora» rang m a’nosida tarjim a qilingan) qalam » deb atashadi. U ni turli nom lar bilan atashadi: «qalam ul xati», «qora qalam », «siyoh qalam» va nihoyat «husnixat qalam». H usnixat qalam ikki ajralm as qism dan tarkib deb topilgandir. I. Q alam dastagi; II. Q alam m ushkfom i (bu atam a yangicha talqin sifatlariga mos ravishlarni ifoda qila oladi. Sobiq atam a «qalam uchi», «qalam tili» deb yuritilsa-da, b a ’zi xat bitish jihatlarini majoziy m a’nosini yetarli darajada ifoda toptirishi yashirincha m ushkul edi). Qora qalamning tayyorlanishi Pishiq, bosh barm oqdan semiz boMmagan qalinlikda qam ish yoki nihol «qalamcha»lari (olcha, o ‘rik, yong'oq shoxchalarining qurigan n o v d alaridan) ta n la n ad i. T o ‘g ‘ri va «ko‘z»siz tay o q ch an i qalam dastagi sifatida kaft barm oqlarining iskanjasiga q o ‘yib, tekislikga uning uchini tekkazib, aytilgan cham ada k o ‘z qiri bilan, kerakli moMjalni belgilab olinadi. MoMjaldan ortiq yerini kesib tashlanadi. Q alam u chu n eng qulay uchlarini o ‘z istagingizga qarab, tanlaysiz. T anlangan uchn i q alam tarosh bilan o ch ishdan a w a l, dastakning belini ip bilan oMchab olasiz. Ya’ni, m an a shu qalam ning aylana uzunligiga baro bar ipni xontaxtaga yoyib, u egallagan uzunlikni, qalam uchi ochilish to m o n bilan o ‘sha ip uzunligiga teng kenglik- da q o 'y ila d i va o ‘sha k en g lik d a q alam u c h in i o c h ish m ak o n joylashgan boMadi (tasvirlar keyingi sahifada tasvirlangan). Q alam uchi ochiladigan m akon uzunligi (ilovaga qaralsin). N avbatdagi v azifalam i, n ih oy atd a ehtiy o tko rlik bilan am alga oshirish kerak boMadi: 1.
Q alam tarosh tig‘i bilan ip (sm) belgilab bergan yerga ohista qo‘yib, chap qoM bilan dastakni kaft barm oqlari iskanjasiga joylab, uni q a ttiq siqib u sh la n ib tu rila d i. C h a p qoM bilagi va m u sh t ushlaganda (havo b o ‘shligMdagi holati), tig‘ tortish burchagi 22,5°— 45’L bilan moslik hosil qilishi kerak va o ‘ng qoMdagi qalam tarosh tigM k esk in -sh artta, bir tortilishda qalam uchini kengligini ochib berishi sh art. S o ‘ng, qalam u ch in in g k o ‘rinish i, xuddi b arm o q tirnogM etga yopishib turgandek tuyulishi kerak. O chilgan uchning yupqaligM — piyoz pardasiga yaqin qalinlikga ega boMishi m um kin. A m m o, qalam uchini hech qayer tom oni y o ‘nilmasligi shart. Agar yo‘nilsa, qalam uchi ju d a ixcham lashib ketishiga sabab boMadi. Bu sabab nim a uchunligiga diqqat qiling: — qalam uchi ochilgach, uni to ‘g ‘ri to 'rtb u rc h ak shaklga kelti- rib, o ‘ng to m o n qirra uchiga chap to m o n d an (quyi deb tushungan holda) 22,5°— 45°Z.ni k o ‘z qiri bilan cham alab , q attiq , am m o to g 'ay g a o ‘x sh ag an n arsa u stig a «harrak» h o latig a q o 'y ib , b ir tortishda, c h o ‘rtta kesiladi. Tig‘ bu am alni, lozim — 22,5°—45°/. ch am ala g an o g ‘iqlik iziga y o 'n a lg a n h o la ti b ilan ezish u su lid a bajaradi. — O chilgan uchning qiyofasi — shiqqa (ilovaga qaralsin). Bu rasm da qalam u chin in g 4 5 V bilan kesilib, hosil boMgan qiyofasini teng ikkiga ajratuvchi «shiqqa» («siyoh» «xonadoni»)ning m akoni tasvirlangan. U ni ju d a ehtiyotkorlik bilan ochish kerak. S hunday m u om ala qilinsinki, qam ish yo novdacha dastagi darz olm asin. (Ilovaga qaralsin) H ozirlangan qalam ning og‘ish burchak darajasi m a ’qul to p ilg ac h , u n i siyohga b otirib , dastlabki im lo n i am alga oshirib k o 'rad i. Agar, pero uchi — m ushk qirtillab, q o g 'o z yuzini tirnashga tushsa, bilingki u yozishga tayyor em as. U ni yana bir b o r k o 'zd an kechirib, talab qilinm ish shartlarga m o n and keltirilguncha, peron i sozlash d ark o r boMadi. N atijasi darhol ko 'zg a tash lan ib ,
qo g ‘oz yuzida ravon siyoh sizganidan m a ’lum boMgach, xattot bu m ushkning eni necha m illm etr (santimetr) ekanligini o'lchab olm og'i shart. Bu m e ’yorning zarurati, quyidagi m a’lumot amallariga bevosita b o g iiq ekanligi yaqqol oydinlashadi: M ushk ikki qismga taqsim lanadi: — I qism xafiy uchi va uning iqlim kengliklarining hududlari (m ushkning naqt yarm ining o ‘ng ta ra f qismi). — II qism jaliy uchi va uning iqlim kengliklarining hududlari (m ushkning naqt yarm ining chap ta ra f qismi). — Ushbu taqsimlanishlarga tayanch nuqta-shiqqa deyiladi. Uning vazifalaridan eng m uhim i — ufqiy satr chizig'ini hosil qilishda siyoh izlarini yuqoriga yuksaltirish (gardish hosil qilishlikdagi trayektorial harakat), satr chizig'ini quyiga og'dirish (qavslarning aerodinam ik harakatlarini, harflarning iqlim bo'shliqlariga yo'naltirish) kabi dukt o 'zan larig a mos m avqe’ hozirlash vazn — o'lchovlarini boshqarib turishdir. — Shiqqaning o 'n g taraf bo'shliqlari — xafiy iqlimlarini bildiradi. Bu iqlim lar rosiy nuqat m e ’yoriga te n g d ir (3,5 nuq at). Tasviri: , Ml ufqiy satr chizig'i (ustida). — Shiqqaning chap ta ra f bo'shliqlari — jaliy iqlim larni bildiradi. Bu iqlim lar m utavoz n uq at m e ’yoriga ten g d ir (3,5 nuqat). Tasviri: - Ш У
ufqiy satr chizig'i (ostida). — H ar ikki nuqat m akonlarini birlashtiruvchi m ushk kengligi — alifga te n g d ir .. ufqiy satr chizig'i (da u 45° burchak h o la tida ifodalangan) M ushk kengligining 7 b arobar u stm a-ust yuksal- tirilishi — hafiy alif m ufradotidir. M ana shu vajh, barcha harflar u c h u n m axrajiy m e’yor vaznini, ham da xat turlariga tarm oqlanishda eng m uhim imloviy etalon — standart vazifasini o'taydi (m ushk kengligi — doim o tayanch m e’yor hisoblanadi) Q alam m ushkfom i ta ’rifi ilova qilingan. Yozuv qalam u chi qo g'o z yuziga tu tash holatga keltirilganda, o d atiy k o 'n ik m ag a x ilo f b o 'lm a g a n tarz yaratilishi shart. Y a’ni, m ushkning har ikkala qirra uchlari, hech qanday oraliqsiz jipslashib, q og'oz yuzida hozirlanishi lozim . S hunday holatni, qalam uchi — m ushkning o 'n g qirrasidan chap qirrasiga og'ish nishabi 40° — 45° daraja bilan qirqilgandagina hosil qilish m um kin (ilovaga qaralsin). Izoh: T em ir plakat perolarni ham asl holatidan qalam uchi — mushkga aylantirish qiyin ish emas. Plakat peroning siyoh saqlaguv- chi «shiqqa» qoburg‘asi biroz keriltirilib, ohista, lozim 40° — 45° darajaga og;dirilib qayiltiriladi. Hosil qilingan m ushk uchini qalam dastakga o ‘rnatilib, oq qog‘oz yuziga tutashtiriladi. Izoh: «N uqat»ning xalq shevasida « N o‘xot»ga almashgan dialekti. Saranjom lik nihoyasiga yetgach, uni siyohga yuzlashtirish dar- kor boMadi. — Siyohdondagi siyohga botirish, h ar xil noxush vaziyatlarni k eltirib ch iq arish i m um k in. C h u n k i, q alam u c h in in g kengligi, o d atd ag ila rd an , keskin farqlanadi. S h u n in g o q ib a tid a, shiqqaga yig‘ilgan siyoh qog‘ozga «dog‘»larni sizishi va suykalish ehtim olini kuchaytiradi. Bunday hollarni bartaraf etish uchun, juda jo ‘n va oson uslubni am alga oshirish kerak. Ya’ni: hozirgi kunlarda ju d a xilm a- xil ichim lik idishlarni «plasmassa» (egiluvchan, yum shoq m oslam a) — q op qo qchalar bilan yopishm oqda. Foydalanib b o iin g a n idish qopqog‘ini, ichiga biroz burda paxta joylab, siyoh toshmaydigan qilib to m c h i- to m c h ila b , o ‘sha p ax tag a sh im d irila d i. A m m o , p ax ta shimgan savin qopqoq sathiga c h o ‘kib, yupqalashib boraveradi. Ayni ushbu holni yana boshqa burda paxta joylab, siyoh to m iziladi. G o ‘yo, q a v a t-q a v a t p ax ta jo y la sh a v e ra d i-y u , siyoh to m c h ila b , shim ilaveradi. Bas, qo pq oq n in g b o ‘yin b o ‘g ‘im igacha 3—4 m m oraliq b o ‘y qolganda, qalam uchini «siyohdonchangiz»ga botirib k o ‘rasiz. Siyoh paxtadan siqilgach, ezilganda m a’lum m iqdor qalam uchiga yuqib o ‘tadi. Q opqoqchani to ‘nkarib q o ‘yganingizda, undan siyoh qog‘ozga sizib tushishi kerak emas. A m m o, qalam uchiga yuqishi lozim. Ajoyibotlardan biri ko‘z o'ngingizda nam oyon boMadi. Q ach on xat m ashqini boshlam oqchi boMsangiz, siyohdoningizga qarang-da, siyoh qurib qolgan boMsa, 1—2 tom chi sof siyoh, ketidan toza suv to m c h ilatib , siyohdonni shu h o latid an yaroqli holatga keltiring. S hart shulki, siyoh suyulib ketm asin. Endi yozish yumushlari ta x t etiladi. Yozuv qalam ining uchini — «mushk» deb yuritiladi. («Olam go'zalliklarini xushnavislik bilan taratuvchi»). M ushk — ibora qilib aytganda, qalam ning tili — lafzidir. U ne chogMi burro, chechan va uning talaffuzga keltirgan tovushlari aniq, ravshan boMsa, uni tinglab turuvchi shaxs so'zlovchining ham m a b a y o n o tin i m a ro q b ila n tin g la b , g o h id a zavq, g o h id a m u n g li hissiyotlarga beriladi, b a ’zan havas tuyg‘ular uni xuddi suhbatdoshi kabi nutqi o 'tk ir, m a ’noli so ‘zlarni teran anglab, lo 'n d a so'zlashish s a n ’atig a o rz u m a n d e ta d i. U b u n d a y s ifa tla rn i o n a tili s o 'z boyliklaridan unum li, o ‘z o ‘rnida qulay bilgani, ham da um um iy holatga xuzurbaxsh kayfiyat m uhitini yaratish niyatida, har turlik ibora, hikm at, nazm turkum lariga xos atam alarga fikran m urojaat etgani bosh sabab hisoblanadi. Y ozuv q alam in in g uch i — m ushk ham , xuddi jo n li tiln in g xususiyatlari kabi o ‘xshashdir. Kotib o ‘z fikrining m azm un ifodasini, oqqa siyoh izlarini tushirib yozayotgan qalam vositasida izhor qiladi. U shbu m unosabat orqali inson hayot tarzining barcha qirralariga o ‘z nazari, fikr-m ulohazasi, taklif-istaklari-yu, nainki olam jabhalari haqidagi ichki dunyosining his-tuyg‘u, iztirob-u hijron onlarining kechinm a jarayonlarini oshkor etadi. M ushk — siyoh sizish uslubida xat bitadi. U q o g ‘oz yuziga yuzlanib, turli y o ‘nalishlarda harakatga keltiriladi. X atning chiroyli, nafis va jozibali bitilishiga asosiy sabab, yozuv qalam ining sifatli ashyodan tayyorlangani hisoblanadi. Bu m o ‘jizala rn i, m ushk o 'z in in g teng kengliklarga ajratilgan sh im oliy va ja n u b iy qutb larg a ishora qiluvchi sh iq q alari o rq ali yaratadi. Shiqqa — arabchadan o ‘zbekchaga «xonadon (kvartira)» m ajo- ziy atam a m a’nosida anglanadi. Bu siyoh m e’yorini bir m arom da saqlanib, sarf etilishi u chun sizish m akoni hisoblanadi. Eng buyuk xizm ati — satr ch izig'ining teng o ‘rtasini kotibga ko'rsatib , xatning qoidali va chiroyli yozilishini ta ’m inlab beruvchi vositaligidir.
Download 2.26 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|