A. shoyunusov arab xattotligi
Mushkfom uchining qiyosiy tasvirlanishi
Download 2.26 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Izoh
- «Xafiy» («Unsiya») qirra «Jaliy» qirra
- ARAB ALIFBOSI ( 0 ‘ZLASHGAN HARFLARGA QO‘SHIMCHA 4 TA YANGI HARF HAM) YA UNING MAXRAJLARI
- SATRI ROSIY NO‘XOTDA MAKON TOPUVCHI HARFLAR VA ULARNING MUFRADOT VAZN 0 ‘LCH0VLARI
- ^ J f r J } шС* £ £ £
- SATRI MUTAVOZ NO‘XOTDA MAKON TOPUVCHI HARFLAR VA ULARNING MUFRADOT VAZN 0 ‘LCH0VLARI
- YOZUV QALAMI HAQIDA MA’LUMOT
|
Mushkfom uchining qiyosiy tasvirlanishi. Kengligi 1,5 sm Bam bukdan yasalgan qalam da, ichki ya’ni qog'oz yuziga q o 'y il- m ish «maktub» tarafi. M ushkning kattalashgan sirtqi «kotib»ga yaqin tarafi tasvirida iqlim larning kenglik birliklari:
Izoh: Q alam m ushki qog‘oz yuziga q o ‘yilganda, «maktub» tarafi «kotib»ga k o ‘rinm agani uchun ta sa w u r qilish oson b o ‘lishi uchu n
oraliqlaridir; 2. Jaliy shiqqa maxraji. 1. Xafiy shiqqa maxraji. 1 . shim oliy kenglik iqlimlari. 2 . janubiy kenglik iqlimlari. M ushkfom uchlarining uzluksiz dinam ik rivojlanishida q o ‘llanuv- chi shiqqa kengliklarining iqlim m e’yorlari va nom lari. M ushk iqlim lari jam i 7 iqlim dan iborat. 1. «Xafiy kenglik» = m ushkning 1/7 qismi; 0,5 iqlim dan; 2. «Vase’ xafiy» = m ushkning 0,5 + 800 qismi; 0 ,5 — 1 iqlim dan; 3. «N im vasat» = m ushkning 0,5 + 2,8 qism ni 2—3 iqlim dan; 4. «vasat» = 0,5 + 3,5 qism ini 3—3,5 iqlim dan; 5. «Vose’ vasat»= 0,5 + 3,5—5 qism ini 4—5,5 iqlim dan; 6. «N im jaliy» = 0,5 + 6 qism ini 5,5—6 iqlimdan; 7. «Jaliy» = to ‘liq 7 iqlim dan «no‘qat» «m urabba’a» hosil qiladi. M urakkabot ilmi — qaysi bir xat turida bitilgan bitik b o ‘lm asin, albatta m atn so ‘zlari fazoviy — ufq yo'nalishida m ujassam lanadilar. U sh b u q o id a g a am al q ilish lik — m a h o ra tg a ega e k a n lig id a n dalolatdir. Izoh: M ashq havasini olguncha sabr-toqatlik va bardoshlik talab etiladi. M ushk kengliklari, aynan iqlim maxrajlari hisoblanadi. Q alam m u sh k ken g liklari q a n d ay va n im ad an ta y y o rlan g an b o 'lis h id a n q a t ’i n a z a r u sh b u m e ’yo rg a am al q ilish m u v o fiq b o 'la d i.
(Q am ish turiari, yog‘och, tem ir, oq b o ‘r va boshqa m ustahkam ashyolardan bam buk, qora qamish, m o'yna, qush pati, va hokazo/to- vus, qora q arg ‘a). M ushkning shiqqasicha teng oraliq masofa — m ushk uchi nom - larini ajratib turadi. M ushk ta ’rif etilishida m azkur shiqqalar tafsiloti, xattotlikning eng b irlam ch i b ilim lar va m alakalarini h ozirlaydi. C h u n o n c h i: «shiqqa» deb, m ushk uchida teng ikkiga ajratib turuvchi o ‘zanchaga aytiladi. U ning quyidagi vazifa va jihatlari mavjud: 1. Siyohdonga botirilgan qalam mushkida (to ‘lib emas) bir necha h a rf unsurlarini bitishga yetarli siyohni saqlash m akonini o ‘taydi; 2. Siyoh sizishlikda, siyohni m arom bilan qog‘ozga yuqishini ta ’m in etadi; 3. Xat turlarini o ‘z iqlim qutblari, kengliklari bilan belgilaydi; 4. Uning shimoliy iqlimlari 3,5 ga, janubiy iqlimlari ham 3,5 ga teng;
Sharhlar: 1 -rasm da qalam uchi ufqiy nol darajaga teng, 2-rasm da qalam uchi ufqiy chiziqqa nisbatan 22,5° qiya, 3-rasmda qalam uchi ufqiy chiziqqa nisbatan 45° qiya qilib kesilgan. © , © , (D aqrablar qalam , «shiqqasiga» ishorat etgan. «Shiqqa» — qalam m ushkfom kengligini teng ikkiga ajratib, ularning shim oliy va jan u b iy iqlim larini 3,5 n u q ta yuksalish va c h o ‘mish, yastanishlarni ham ufqlarga 3,5 n uq tadan iborat hudud kengliklariga ega qiladi. U shbu nuqtalarning yo'nalishlarga nisbatan egallagan kenglik m asofalari um um iy 7 iqlim dan iborat boMadi. M ushkfom ning en kengligini aks etgan to ‘g‘ri sirtlik chekka — «alif» harfini anglatadi. Alifning shakli turlicha qiyofalarni xattotga m a’lum qilib turadi. Bu qiyofalarning q irralararo m u n o sab atlari quyidagi h o latlard a gavdalanadi: a) agar xafiy qirra bilan jaliy qirra uchlarini tik chiziqqa moslab sozlansa, bu holat sozini xafiy ravish kengligi deyiladi. Siyoh sizish yo'nalishni yuqoridan pastga tom on tik chizilsa, ingichka, yupqa . . . . j l x j l x
j IX j l x
j l x j IX
siyoh izi aks topadi: j | x j | x
j | x j | x
j | x j | x ;
b) agar u sh b u ravishdan b o shqa ravishga o 'tk a z ish z aru rati tug'ilsa, u ho lda jaliy qirra uchiga nisbatan xafiy qirra uchi ufqiy s a tr c h iz ig 'ig a to m o n o g 'ib b o ra d i. Bu ja ra y o n n i siyoh izini y o 'g 'o n la sh tirish , quyuqlashtirish usuli deyiladi. O 'z navbatida, m ushkfom qirralarining o 'z aro olislashi kuzatiladi. Y a’ni, shaklning qalinligi orttirib boriladi. M i l l d) mushkfom ning asl xat turlariga dalolatini quyidagi q a t’iy daraja k o'rsatk ich larid a aniqlanadi: 1. Xafiy «Xafiy» 90° burchak J, «Jaliy» 0° burchak<- 2. Vose’ xafiy |«Xafiy» 78, 75° burchak J, «Jaliy» 11,25° burchak*- 3. N im vasat J «Xafiy» 67,5° burchak J, «Jaliy» 22,5° b u rch ak <- 4. Vasat j «Xafiy» 45° burchak 4 «Jaliy» 45° burchak*- 5. V ose’ vasat | «Xafiy» 22,5° burchak J, «Jaliy» 67,5° burchak*- 6. N im jaliy £ «Xafiy» 11,25° burchak J, «Jaliy» 78,75° burchak*- 78 7. Jaliy I «Xafiy» 0° burchak J, «Jaliy» 90° burchak'*- I I I f I I I ©
© ©
© ©
© © Hajm kengliklarining o ‘q chiziqlar kesishmasining og'ish ko'rsat- kich darajalaridagi ifodalari. M avzuga oid sh arh va izohlar: Q ora qalam oddiy bir so 'z birikm a bo'lishiga qaram ay, uning siyoh sizish qismi m ushkfom nihoyatda ch u q u r falsafiy, riyoziy, handasaviy ham da nujum ilm larining p u rm a ’no nazariyalari va am aliyotining usul va uslublarining texnik jihatlari bilan cham b ar- chaslikni ifodalaydi. Yozuv quroli harflarni vujudga keltirishda o ‘zining m ikroiqlim - lari va o ‘sha k atak c h alar egallagan oraliq m asofa ten g lam asin i q o ‘llash orqali hosil qiladi. (C hizm achilikning «M illimetrovka» — katakchalar qolipi kabi). M azkur m a ’lum otlar xattotlik ilm ida ravish sozlari va ularning qo 'llanish i natijasida aks topuvchi chizgilar tushunchasini anglatib, faqat yozish q oidalariga q a t’iy rioya etish ham da hosil b o 'lg an tasvirning h ar taraflam a m onandlik jih atlari xususida ta saw u ro n a m alaka ko 'nikm alarini o'zlashtirish zam ratini taqozo etadi. «Ravish» — «yurish» tu sh u n c h a si b o 'lib , yozuv q a lam in in g m ushkfom kengligining m a’lum kenglik oralig'ini q a t’iy suratda bir holat tarzida tutib, lozim h a rf shaklini siyoh izlari vositasida aks toptirish amaliga aytiladi. U o 'z m a’nosini «m ufradot vazni» usuliga bin oan quradi. M ushk kengliklarining tutashganligi, shim ol va jan ub qutblarini tutash tik chiziq birlashtirib turishini ko'rsatadi. Ana shu tutashish tufayli, ilk m arotaba qalam uchini siyohlab, oq qog'ozga m ushk tik yurgizilsa, alif harfi k o 'z oldida ifodalanadi. Tik holatning tepa uchi shim ol, pastki uchi ja n u b qutbidir. A m m o, zikr qilingan shaklning eng dastlabki siyoh izi boshlangan nuqtadan, to quyiga qarab bosib o'tgan balandlik masofasining oxirgi siyoh tegib, tingan nuqtasigacha sodir qilingan shakl kechinm asi — tashkil topishining sifati haqidagi m a ’lum otga ega bo'lish ehtiyoji, tabiiydir.
Birinchidan, tik chiziq hosil b o iish id a, m ushkning qutb shiqqalari faol b o ‘lgan. Ik k in c h id a n , sh ak ln in g q a lin lig in i, m u sh k n in g kengligi deb tushunm oq lozim bo'ladi. C hunki: ‘1 1 I ( I (D
© ©
© © 1. M ushk to ‘liq kenglikda yozgan. 2. M ushk yarim kenglikda yozgan. 3. M ushk chorak kenglikda yozgan. 4. M ushk nim chorak kenglikda yozgan. 5. M ushk yarim dan ozroq, chorakdan ko‘proq. 1 -rasm dagi shaklning tepa uchi yassi tekis (90° L bilan) ifodalan gan. Quyi u ch i ham xuddi shunday k o ‘rsatkichda. Buning qalam uchining kengligiga teng (5 m m ) bo ‘lishiga sabab, qalam m ushkining qiya kesiq holatini bir tekis nuqtadan boshlashi uchun, qalam dastagi biroz o ‘ngga buralishi, bu buralishda, qalam dastagi kaftning bosh barm oq tom onga og‘ishi, ham da m ana shu holatda ohista, quyiga qarab, tik chiziq hosil qilinganidir tepa va past uchlarining qirralari bir-biriga h a r tom onlam a m utavoz, y a ’ni parallel m unosabatda ifo dalangan. M u sh k n in g h a r ikki qu tbiy shiqq alari, o ‘z iq lim larin i to 'liq faollashtirganlar. Bu holatdagi qalam ushlashni — «jaliy aks ettirish» uchun, ya’ni harfni tashkil qiluvchi siyoh izining (m ushk kengligidan to 'liq fo y d alan ib chizilg an p a rch a sin i) faqat, b o 'y i va e n in in g qalinligini ifodalashda qo'llanadi. 2-rasmda Qalam mushki — jaliy holatdan, o'rta holat, ya’ni «vasat» — qalam m ushkining yarim kengligiga keltirib, um um iy og'ish Z.°si 45° ni hosil qilgach, qog'oz yuzasiga qo'yib, ohista, quyiga tik holatda siyoh tortilgan. Shakl hosilasida — Tepa qirralari 45°Z. bilan, quyi qirralari h am xuddi shunday ko'rsatkichda gavdalangan. Bu holatni, kaftda qalam ning qulay va m uloyim ushlanilishi ham da yarim m usht barm oqlarining xontaxtada muvofiq joylashishi, qog'oz m ushkni hech bir xilofsizlik, qiyinchiliksiz yuzlashishini ta ’m inlangan holatdir. Eng qulay va m o 'tad il harakatlar m ana shu holatda ushlangan qalam mushkida ifoda toptiriladi. A m m o 67,5°Z. ravish sozi ham isha harakat yo'nalishini belgilab, siyoh sizadi.
Im lo — o g ‘zaki n utqning maxsus m a ’no anglatuvchi shakllar vositasida ifodalantiruvchi yozm a ishoratlar m ajm uasidir. A rab y o z u v id a b u n d a y v o s ita la r tu r li xil x at u s lu b la rin i m ujassam lashtirgan. H ar bir xat turi — o ‘ziga xosliklar bilan ajralib turadi. Im lo n i vujudga k eltirish u slu blari — xat tu rla rin in g m a ’no eltu v ch i, siyoh izining ufqiy y o ‘nalishdagi sa tr c h iz ig 'in i hosil qilishlik jarayo nin ing qanday jihatlarga duch keltirilishi oqibatida n a m o y o n b o ‘lu v ch i, y ozuv ifodasi o rq ali am al q ilin g an q a t’iy qoidalarning ifodalanishidir. Bunday uslublar — arab alifbo harflarining barchasiga taalluqlik va m ajburiydir. Alifbo harflari im lo jih atid an 2 ta asosiy guruhga ajraladi: 1. Satr chizig'ini uzuvchi (M unfasl harflar); 2. Satr chizig'ini davom ettiruvchi (M uttasl harflar). Birinchi guruh harflari (arabchadan o 'zlashgan va q o 'sh im ch a u n d o sh to v ushlar ifodasi u c h u n jo riy qilingan yozm a shakldagi belgilar vositasidagi mustaqil harflar) Alif, M add Alif, D ol, Zol, Re, Ze, Je, Vovdir. B ulardan, M add Alif, Je harflari turkiy-forsiy xalqlar to m o n id an til xususiyatidan kelib chiqib, talaffuziga m os qabul qilingan im lo shak llardir. A m m o , asl arabiy ta laffu zlard a faq at islohsiz im lo shakllar q o'llaniladi. Turkiy-forsiy xalqlarda istifoda etiluvchi ch o 'ziq unli tovush «О» — M add A lif harfi bilan qo'llanilib, yengil talaffuzga moslashtirilgan. C h u q u r c h o 'z iq u n li «О» to v u sh i, s o f a ra b iy til q o id a sig a b o 'ysundirilgan, h am d a bu tovush A yn-A lif h a rf birikm asi bilan ifodalangandir. Qiyoslang: Turkiy-forsiycha «Olma» (yengil «О») A rabcha «Olam» (ch u q u r «О»)
«Yengil» — til hech qanday harakatsiz holatda, «chuqur» — til h a lq u m g a tirsa lg a n h o la td a ta la ffu z g a im k o n y a ra tis h i tushuniladi. «Je» undoshi — arabiy «ze» ^ harfiga o'xshash, biroq nuqtalar m iqdori u c h tad ir — ^ bu imloviy shakl ham — ehtiyoj sababidan kashf etilgan. M asalan: G ijda non (yum shoq «je» undoshi) (arabcha «jim» bilan ^
keskin «j» undoshi ifodalansa edi, u holda / <*/^>
eshitilar edi). м 2 0 . ♦ Ikkinchi guruh harflari — (barchasi arab ch adan o ‘zlashgan). H am da, K of — negizida — G of; Jim negizida C him , Be negizida Pe harflari isloh qilingan. Y a’ni: /
sa q la n g a n . F a q a t, b ark ash K ofga, n u q ta la r m iq d o ri Jim , Be harflariga orttirilgan, xolos. A rab alifbosining 28 tasiga 4 ta yangi harflar q o ‘shish bilan, turkiy-forsiy xalqlari o ‘z alifbolarini 32 ta harfga yetkazganlar. ARAB ALIFBOSI ( 0 ‘ZLASHGAN HARFLARGA QO‘SHIMCHA 4 TA YANGI HARF HAM) YA UNING MAXRAJLARI M a ’lum ki, alifbo harflari o ‘z shakl-u sham oyillariga k o ‘ra, ikki vaziyatni ifodalaydi. B irinchisi: Ufqiy satr chizig'ini hosil qilish; Ikkinchisi: Ismiy holatda ifodalanish. Y a’ni: S o ‘z ishtirokida tarkib topgan vaziyatini, nisbatan, ф raqam M unfasl va M uttasl holat deb anglanishi. A lohida, ham da so'z ishtirokidagi eng so‘nggi, yakunlovchi harfni ф raqam M unfasl va M uttasl ko‘rinishdagi holat deb anglanishidir. B unday nisbatlarning asosi — harflarning ufqiy y o 'n alish d a satr chizig'iga nisbatan jo y olishidir. ф raq am k o ‘rin ish — d oim o h arfn in g yaxlit ifo d alan ish in i bildirsa, chizig'ida o ‘zining m a ’no anglatuvchi qism inigina ifodalashi tushu- niladi.
M unfasl harflar, har ikki ko'rinishda ham , m a’no anglatuvchi unsurlarini to ‘liq yozilishini talab etadi. Shuning uchun, bu harflar ufqiy satr chizig'ini uzadilar. Ammo, so'zlardagi ishtiroklariga qarab, ular ф raqam , ham da < 2> raqam bilan belgilanadilar. M asalan: Birinchi vaziyatda M TS va M FS guruh harflari Dol, Z ol ham da Vov harfining satr chizig'ini hosil qiluvchi qism unsuri doim o — rosiy N o 'x o t ■ M u rabb a’da m akon topadilar. Ikkinchi vaziyatda M FS guruh harflari Vovning satr ch izig 'id an quyiga intilgan unsuri va unga m akondosh Re, » Д
Je harflari, shuningdek barcha MTS harflarning is- miy holatini ifodalovchi yakuniy unsurlar M utavoz N o'xotida m akon topadilar. A m m o, A lif va uning shakldosh harflari vasat N o 'x o tid a m akon to p ad ilar. C h u n k i, bu harflar h a r ikki N o 'x o tn in g bir kesishuv nuqtasiga tutashtirilish natijasida yuzaga kelgan O 'rta N o 'x o t ♦ vasatda joylashishidir. Izoh: satr chizig'id an nisbat qilingan h ar ikki n o 'x o tlar, o 'z a ro ten g sifatlik dir. U la r 3,5 iq lim d a n h am ufqiy kenglikga, h am D o d a
A d r 1 1 1 2 1 1 2 D u ru d
l- l I 2 D a v r
1-1 2 va hokazo yuksalish va chcrm ish iqlimlariga egalar. Vasat N o ‘xot esa, ularni birlashtirgani tufayli 7 iqlim dan, ham rosiy (vertikal) ham M utavoz (parallel) kengliklarini mujassamlaydi.
Bu N o ‘xot ufqiy satr chizig'iga tik yo'nalib, sathi satr chizig'i b o ig a n i u ch u n , b o 'y va enda 3,5 iqlim kengliklariga egadir. Bu iqlim larni to 'liq egallovchi h arf va h a rf unsurlari quyida- gilardir: Dol, Zol, Vov_(satr ustki qism i), Sod, D zod, Ayn, G 'a y n , Hoyi huttiy va u n in g shakldosh harflari, Fa, Q of, H oyi h a w a z , Yo harflarining raqam k o'rinish qismlari:
И
— Izoh: Y ozuv qalam ining m ushk kengligiga qarab, harflar o 'z sham oyillarini o'zgarishiga m ajbur bo'ladilar. A m m o, tik va yassi qatorlashtirilgan vasat no'xotlar miqdorlari, o'zgarm as vazn birligidir. SATRI MUTAVOZ NO‘XOTDA MAKON TOPUVCHI HARFLAR VA ULARNING MUFRADOT VAZN 0 ‘LCH0VLARI U shbu sa tr ostki T T T 4 b u rch ak — M u rab b a’da A lifboning barcha harflarining Ismiy holati gavdalanadi. T a ’kidlanganidek, bu N o 'x o t h am 3,5 ta iqlim lar kengliklariga ega. M uhim jih atlaridan biri u n d a h a r f tu rk u m la rid a n q a t’i n azar, h a rfla rn in g «Ism iy, yakuniy» < 2> raqam ko'rinishlari joylashadi. Izoh: 'Vasat N o 'xotida,A lif, Be, Ре, Te, Se, To (itqi), Z o (izg'i), Kof, G of,TZom 7 M im harflari m akon topgandir. Aynan, m azkur no'x o t ufqiy satr ustki va ostki harflarning m a’no anglatuvchi unsurlarini birlashtirib, yaxlit ifoda topuvchi m akondir. Im loga olishda har qaysi m akonlarga joylashgan h a rf va h a rf unsurlarini M ufradot vazn o ic h o v ig a b in o an , shakl-sham oyillari qalam uch ida yurgiziladi. Quyida Satri^ rosiy bilan Satri M utavoz N o'x o tlarin i yaxlit holda ifodalantiruvchi vasat N o 'x o ti misolida Alifbo harflarining maxrajlari keltiriladi:
Alifbo harflari va ularning chiqish o ‘rinlari t ''
. i
! ' j - - j J /
♦/ t /
. b - J b . 1 f' 1 «M ahraj m akonlari» ' ^ "
• 6 J ч Ь - / - ^ Ъ ♦
\ i *___ I
Izoh: ushbu m axrajlar asosida Yozuv qalam i raqam ga keladi. M ufradot tayin etgan m e’yor saqlanishi eng m uhim jih atd ir.
H ozirgi zam on texnologiyasi asosida m axsus yozuv q u rollari ishlab chiqarildiki, istalgan turiaridan bem alol foydalanish m um kin. Yozuv qalam i, odatdagi, z o ‘ldirli siyoh sizdiriluvchi qalam lardan keskin farq qiladi. C hunki, yozuv qalam ining uchi, hozirda istifodagi qalam larga nisbatan keng va unda bu kengliklarga m onand shriftlar hosil qilinadi. Shrift — o ‘qish nuqtasini o ‘zida m ujassam etgan siyoh izidir. U ning b o ‘y-basti, qalin yoki ingichkaligiga qarab, odatd a yirik h a rf bilan yoki m ayda h a rf bilan yozish k o 'zd a tutiladi. H usnixat fani ushbu m avhum tushunchalarga oydinliklar kiritib, h ar qaysi qalinlikdagi siyoh izlariga ilmiy ta ’rif berib asoslaydi. B o‘y-basti qisqa, am m o siyoh izi qalin, quyuq yozishlikni Jaliy kenglikda bitish lozim ligini uqtiradi. A ksincha boMsa, Xafiy kengligida bitish lozimligi anglaniladi. Jaliy kengligi — qalam u ch i — M ushkning to ‘liq im koniyatidan foydalanishni; Xafiy kengligi — qalam uchi — M ushkning eng ingichka siyoh izini sizish iqlim ida hosil qilishni uqtiradi. Tabiiy savol tu g ‘iladiki, «bunday ta ’riflarni qanday anglanadi?» — deb. Albatta, ushbu savol javobi bir jum la bilan ifodalanmaydi. Shu vajhdan, batafsil tushunchalarga erishish — sabr-u toqatni talab qiladi. Yozuv qalam i — siyoh izini eng ingichka qalinlikdan, to kam ida 1 m m gacha kenglikga ega m ushkda yozish im koni bor bo'lgan vosita tushuniladi. A m m o, 1 mm dan to 1,5 sm va u n dan kengroq qalinlikni yoza oladigan m ushklarni ham mavjud qilish m um kin. Bu xat yozuvchi ixtiyoriga havola m asaladir. Hozirgi davrda istifoda qilinayotgan yozuv qurollaridan m a’lum - lari, «Plakat pero»lar turiari, m arkerlar va boshqa xildagi yozuv vositalari qatorida, tabiiy ashyolardan tayyorlash ham ayni muddaodir. Jum ladan: oddiy qora qalam (q o 'rg 'o sh in lik ), maxsus quritilgan qam ishlar, bam buk va qurigan shox-shabba novdachalari, m o'ynali qalam lar (kistochkalar), oq b o 'r (yozish uchun maxsus charxlangan) va yozish m um kin bo'lgan barcha ashyolar hisoblanadi. Yozuv qalam uchi qog'oz yuziga tutash holatga keltirilganda, o d atiy ko 'n ik m ag a xilof b o 'lm ag an ta rz yaratilishi sh art. Y a’ni, m ushkning h ar ikkala qirra uchlari, hech qanday oraliqsiz jipslashib, qog 'oz yuzida hozirlanishi lozim. S hunday holatni, qalam uchi — m ushkning o 'n g qirrasidan chap qirrasiga og'ish nishabi 40° — 45° daraja bilan qirqilgandagina hosil qilish m um kin.
Download 2.26 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|