A. V. Umarov, G’. I. Muxamedov, X. O. Qo’chqorov // Polimerli kompozit materiallar fizikasi

5.16-rasm. Debayning dielektrik dispers bog’lanishi

---

211 
Dielektrik isrof cho‘qqisini yarim balandligidagi kengligi 
1,14 tartibda bo‘ladi. Isrofni maksimum qiymati 
qiymatga tog‘ri keladi va u kritik chastota 
ga mos 
keladi. Shunday qilib cho‘qqining holatini aniqlash, vaqt 
relaksatsiyasini baholashning tajribadagi eng sodda usuli 
hisoblanadi. Past va yuqori chastostalardagi dielektrik kirituv-
chanlikni qiymatlari farqi o‘tish kuchi deyiladi va u yutilishni 
bog‘lanish grafigi ostidagi yuza bilan bog‘langan bo‘ladi: 
∫
Bu tenglama Kramers-Kronig munosabatining xususiy holi 
bo‘lib, ixtiyoriy chiziqli sistema uchun 
va 
kattaliklar 
orasidagi umumiy bog‘lanishni ifodalaydi.
Debay modelidan chetlanish. 
va
bog‘lanishlarning 
ko‘rinishi Debay modelini real sistemalar uchun qo‘llashga 
muvofiqligini tekshiruvchi test bo‘lib xizmat qiladi. 
kattalikni 
yo‘qotib, quyidagini olamiz:
( 
*
(
*
Bu, markazi [
] va radiusi
bo‘lgan 
aylana tenglamasidir. Shuning uchun 
va
larni bog‘lanish 
grafigi 5.17-rasmdagidek aylanani yarmiga teng yoyni ifodalashi 
kerak. Juda ko‘p qutbli suyuqliklar uchun tajriba natijalari ushbu 
nazariy bog‘lanishlar bilan yaxshi mos kelishi kuzatiladi, 
relaksatsiya vaqti darajasi 10
-11 
ni tashkil etadi. 

---

212 
 
5.17-rasm. Koul-Koul tenglamasini grafik bog’lanishi yarim aylana 
ko’rinishida. 
Polimerlar uchun dielektrik relaksatsiya bog‘lanishi kengroq, 
maksimum esa Debay modeli aytadigan qiymatga nisbatan 
kichik, 
bog‘lanish ko‘rinishi yarim aylana ko‘rinishi-
dan farq qiladi. Shuning uchun Koul va Koullar polimerlardagi 
relaksatsiyani yozish uchun yarimemperik tenglama taklif etishdi:
Bu yerda 
parametr orasida o‘zgaradi.
Bu tenglama keng dispersliklar uchun juda yaxshi qo‘l keladi 
va 
bog‘lanish markazi absissa o‘qidan pastda bo‘lgan 
yarim aylanani tasvirlaydi (5.18-rasm). 

---

213